from irrawaddy magazine
လူနာကြန္ရက္ ၿမိဳ႕ကေလး
ျဖဴျဖဴသင္း
အညာေဒသ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းျမိဳ႕ကေလးဟာ စီးပြားေရး အခ်က္ခ်ာက်ျပီးေတာ့ အေတာ္ေလးပဲ စည္ကားတယ္ ဆိုရမွာပါ။ ပုပၸားေတာင္ အရိပ္ေၾကာင့္လည္း အျခားျမိဳ႕ေတြထက္ စာရင္ အပူသက္သာတယ္ ေျပာရမွာပါ။ ခ်မ္းသာ ႂကြယ္၀ သူေတြလည္း လာေရာက္ စီးပြားေရးေတြ ျမႇဳပ္ႏွံပါတယ္။
ဒီျမိဳ႕ကေလးမွာ လုပ္ငန္းရွင္ တခ်ဳိ႕က ဆယ္ဘီးကား ဘယ္ႏွစ္စီး ပိုင္တယ္ ဆုိတာနဲ႔ သူတုိ႔ႂကြယ္၀မႈကုိ တုိင္းတာေလ့ ရွိတာက ေတာ့ ထူးျခားေနပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဆိုရင္ ဒီလို ကုန္တင္ယာဥ္ အစီး ငါးဆယ္၊ တရာေလာက္ထိ ရွိတယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဒီျမိဳ႕သား အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ယာဥ္ေမာင္း၊ ယာဥ္ေနာက္လုိက္အျဖစ္နဲ႔ အသက္ေမြးမႈ လုပ္ၾကပါတယ္။ အဲ့ဒီမွာတင္ နယ္အႏွံ႔ကုိ ေျခဆန္႔ဖုိ႔ အေၾကာင္းဖန္လာေတာ့ပါတယ္။
သူတုိ႔က တခါတရံ ကားေမာင္းထြက္သြားလုိက္ျပီဆုိရင္ ကုန္ေတြကို ဟုိကေန ဒီကို၊ ဒီကေန ဟိုကိုပုိ႔ ဆုိတာမ်ိဳးေတြရွိေတာ့ လေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာေအာင္ အိမ္ျပန္မေရာက္တဲ့ရက္ေတြ ရွိပါတယ္။
သူတုိ႔က သံုးျဖဳန္းႏုိင္တ့ဲ ဝင္ေငြလည္း ရိွေတာ့ သူတုိ႔ ေသြးသား ေတာင့္တမႈ ျဖစ္လာျပီ ဆုိရင္ အဆင္ေျပတ့ဲ မိန္းမနဲ႔ အိပ္ၾကေတာ့ တာပဲ။ ဒီေတာ့ က်န္းမာေရးအသိကလည္း မရွိ၊ ကြန္ဒံု ဆုိတာလည္း အလြယ္ မရႏုိင္တဲ့ လမ္းခရီးလုိ ေနရာမ်ဳိးမွာ အကာကြယ္ မပါဘဲ ဆက္ဆံၾကတယ္။ ခုခံက်ေရာဂါ ကူးစက္ပ်ံ႕ပြားဖုိ႔ သိပ္လြယ္တာေပါ့။ အိမ္ျပန္ေရာက္ခ်ိန္မွာ သူတုိ႔က ကိုယ့္အမ်ဳိးသမီးနဲ႔ လည္း အကာအကြယ္ မပါဘဲ ဆက္ဆံၾကတယ္ဆုိေတာ့ ေရာဂါပုိး ရိွရင္ ကူးၿပီေပါ့။ ကူးတာေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ အလုပ္ေတြ ပင္ပင္ ပန္းပန္း လုပ္ကိုင္၊ အိပ္ရာထဲ လဲ၊ အဲ့ဒီလို အျဖစ္မ်ားပါတယ္။
အရင္ကဆုိ ကေလးေတြကိုပါ ကူးတယ္။ အခုေတာ့ အသိရွိရွိ သတိရွိရွိနဲ႔ ေနထုိင္ၾကဖုိ႔ က်မတုိ႔က တပ္လွန္႔ထားေပးေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ ရင္ေသြးေတြကုိ မကူးစက္ေအာင္ အေတာ္အတန္ ထိန္းသိမ္းႏိုင္ပါျပီ။ ပြင့္ပြင့္ လင္းလင္း ေျပာဆိုဖုိ႔ကိုလည္း ပညာေပးလုိက္ေတာ့ သူတုိ႔အတြက္ ေအကုိက္ေနတယ္ ဆုိတဲ့စကားကုိ ေနာက္ေျပာင္စရာလိုလိုနဲ႔ အတည္ေျပာေနၾကပါတယ္။ ေအကုိက္တယ္ ဆုိတာ ေအအုိင္ဒီအက္စ္ လုိ႔ေခၚတ့ဲ ခုခံအားက်ေရာဂါရရိွတာကုိ ေျပာတာပါ။
အဲ့ဒါေၾကာင့္လည္း ဒီျမိဳ႕က ေဝဒနာသည္ေတြဟာ တျခားျမိဳ႕ေတြထက္ မ်ားေနသလားလုိ႔ စဥ္းစားမိပါတယ္။ သူတုိ႔ေတြဟာ မီဒီယာ မွာ ေျပာရမွာလည္း မေၾကာက္ၾကပါဘူး။ သတင္းဌာနမ်ားက စာနယ္ဇင္းက်င့္ဝတ္အရ အမည္နာမ မတပ္ဘဲ အသံလႊင့္ရင္ သူတုိ႔ က တအား စိတ္ဆိုးၾကပါတယ္။ ျမိဳ႕ကလူေတြသိေအာင္လုိ႔ သတင္းဌာနနဲ႔ အင္တာဗ်ဴးတာ ဆုိျပီး သူတုိ႔က ေျပာခ်င္တာပါ။
ဒါဆိုရင္ ပူျပင္းေျခာက္ေသြ႕မိုးေခါင္တတ္တ့ဲ ဒီျမိဳ႕ကေလးက ေဝဒနာသည္ေတြ ဘယ္ေလာက္ ပြင့္လင္းမႈ ရွိသလဲ ဆုိတာ သိေလာက္ ပါျပီ။
အျခားျမိဳ႕ေတြမွာ စီစဥ္ရ မလြယ္ကူတဲ့ လူနာကြန္ရက္တခုကို အဲ့ဒီျမိဳ႕မွာ က်မတုိ႔ လုပ္ထားပါတယ္။ လူနာေတြဟာ တဦးနဲ႔ တဦး သိယံုမကပါဘူး။ သူတုိ႔ ေအကိုက္ေနျပီ ဆုိျပီး တျမိဳ႕လံုးကိုလည္း သူတုိ႔က ေၾကြးေၾကာ္ပါတယ္။ ဒါဟာ တစံုတရာ လုိခ်င္လုိ႔ မဟုတ္ပါဘူး တ့ဲ၊ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔ ေရာဂါကူးစက္ခံရတယ္ ဆုိရင္ သူတုိ႔ဆီ လာေရာက္ ဆက္သြယ္ႏုိင္ေအာင္လုိ႔ပါ တ့ဲ။
တကယ္ကို မြန္ျမတ္တဲ့ စိတ္ဓာတ္ပါ။ သူတုိ႔ခ်င္း နားလည္မႈ ေကာင္းေကာင္း ထားၾကပါတယ္။ ဥပမာ က်မတုိ႔က ေသာက္ရမယ့္ ေဆးေတာ့ ပုိ႔လုိက္ပါရဲ႕၊ အေၾကာင္း အမ်ိဳးမ်ိဳးေၾကာင့္ ေဆးကမေရာက္ဘူး၊ ကားက ပ်က္ေနတယ္ ဆုိရင္ သူတုိ႔ေတြက က်မဆီ ဖုန္းဆက္ပါတယ္။ ဒီအခါမ်ိဳးမွာ သူနဲ႔ ထပ္တူညီမွ်တဲ့ေဆး ေသာက္ေနတဲ့တေယာက္ဆီ လႊတ္လိုက္ျပီး ယူေသာက္ခိုင္းလုိက္တာပဲ။ ေနာက္ သူ႕ေဆးေရာက္ေတာ့မွ သူက ျပန္ေပးေပါ့ေလ။ အဲ့ဒါေၾကာင့္ အေတာ္ေလး အဆင္ေျပပါတယ္။
တေယာက္နဲ႔တေယာက္ ေဖးေဖးမမလည္း ရွိႀကပါတယ္။ တေယာက္ေယာက္က ၀မ္းပ်က္ ၀မ္းေလွ်ာေနတယ္၊ ညီအစ္ကို ေမာင္ႏွမေတြက ရြံတယ္ ဆုိျပီး မလုပ္ေပးရင္ သူတုိ႔ထဲက တေယာက္ေယာက္က အဲ့ဒီလုိ အေျခအေနဆုိးေနတဲ့လူကို အားေပး စကား သြားေျပာေပးတာ ပုဆိုး ထဘီ ေလွ်ာ္ေပးတာမ်ိဳး၊ ဓာတ္ဆား ၀ယ္ျပီးေတာ့ ေဖ်ာ္တိုက္တာမ်ိဳး တေနကုန္ လုပ္ကိုင္ေပးျပီး ညအိပ္ခ်ိန္ေရာက္မွ ကိုယ့္အိမ္ကိုယ္ ျပန္အိပ္တာပါ။
တကယ္လုိ႔မ်ား ျမန္မာႏုိင္ငံ ျမိဳ႕ေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ားကသာ ဒီေလာက္ ပြင့္လင္းမယ္ဆုိ ေရာဂါဆိုး တုိက္ဖ်က္ေရးမွာ ပိုမုိ ထိေရာက္ မယ္လုိ႔ က်မေတာ့ ထင္ျမင္ေနမိပါတယ္။ အခုဆုိ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းျမိဳ႕ေလးကေန စလုိက္တဲ့ လူနာကြန္ရက္ဟာ ေအာင္လံ၊ ေတာင္တြင္းႀကီး၊ ေရနံေခ်ာင္း၊ မေကြး၊ ၀မ္းတြင္း ေနာက္ ဒီရန္ကုန္မွာပါ ေအာင္ျမင္ေနျပီ။ ေနာက္လည္း လူနာမ်ားတဲ့ ေနရာေတြမွာ ေအာင္ျမင္ေအာင္ လုပ္ကိုင္ႏုိင္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။
ေနာက္တခုက ျမန္မာျပည္က စီးပြားေရးက အင္မတန္ က်ပ္တည္းပါတယ္။ ဒီေတာ့ လူနာအသစ္ေတြ ေဆး၀ါးကုသမႈ ခံယူခ်င္ တယ္ဆို ေက်ာက္ပန္းေတာင္းက လူနာေဟာင္းေတြက အလႉေငြ လိုက္ေကာက္ျပီး အင္တိုက္ အားတိုက္လုပ္ပါတယ္။
ရန္ပံုေငြကို မ်ားမ်ား တခါ ေကာက္လုိက္ျပီးေတာ့ မသံုးပါဘူး။ ေစ်းထဲမွာ ကုန္စံုဆိုင္ေလး ဖြင့္ျပီး လူနာေတြ အလွည့္က် ထုိင္ပါ တယ္။ ႀကီးၾကပ္တာကေတာ့ က်မတုိ႔ အဖြဲ႔၀င္ ႏွစ္ေယာက္ပါ။ သူတုိ႔ဆီမွာ ေငြအပ္၊ ေနာက္ ဒီကို မလာနုိင္တဲ့လူနာေတြကို သူတုိ႔ ႏွစ္ေယာက္ဆီ လႊတ္ျပီး လမ္းစရိတ္ ေတာင္းခုိင္းျပီး ရန္ကုန္ကုိ လႊတ္တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါကုိေတာ့ ေရနံေခ်ာင္း တျမိဳ႕တည္းပဲ လုိက္လုပ္ႏုိင္ပါေသးတယ္။
ေတာင္တြင္းႀကီးလည္း ရံဖန္ရံခါေတာ့ လုပ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ေက်ာက္ပန္းေတာင္းေလာက္ စိတ္ကူး စိတ္သန္း မေကာင္းေသးပါ ဘူး။ က်မကလည္း ေက်ာက္ပန္းေတာင္းကို စံထားျပီး အျခားျမိဳ႕ေလးေတြကို ျပဳျပင္စရာရွိတာ လုိက္ျပဳျပင္ေပးေနတာပါ။ က်မ ဆရာလို ျဖစ္ေနတာေပါ့။ က်မ သြားလုိ႔ ရဲရဲတင္းတင္း ႀကိဳဆုိရဲတာလည္း ဒီတျမိဳ႕ပဲ ရွိပါေသးတယ္။
က်မ အဲ့ဒီကို ႏွစ္ေခါက္ ေရာက္ပါတယ္။ တေခါက္က ပညာေပး စည္းရံုးေရး ထြက္တာပါ။ ေနာက္တခါကေတာ့ က်မ တိမ္းေရွာင္ ေနရင္းနဲ႔ ဘုရားဖူး ခရီးစဥ္တခုမွာ ေရာက္သြားတာပါ။ က်မကို ေနရာအႏွံံ႔ သူတုိ႔ကိုယ္တုိင္ လုိက္ပုိ႔ပါတယ္။ ျမိဳ႕ေပၚက နာမည္ႀကီး သူေဌးေတြဆီလည္း ေခၚသြားျပီးေတာ့ မိတ္ဆက္ေပးတာေပါ့ေလ။ သူတုိ႔ အလႉခံေကာင္းေအာင္လားေတာ့ က်မ မေျပာတတ္ပါ ဘူး။
အဲ့ဒီျမိဳ႕ကေန ျပန္ထြက္ေတာ့ ညပိုင္းေပါ့။ မီးေရာင္ တထိန္ထိန္ေအာက္မွာ လက္ဖက္ရည္ဆုိင္ေတြ၊ စားေသာက္ဆုိင္ေတြ ကာရာအုိေက ခန္းေတြမွာ လူငယ္ေလးေတြ ကြန္ဒံု ေဆာင္ျပီး ေနာက္ေျပာင္ေနတာေတြကို က်မ ျမင္ရ ၾကားေနရပါတယ္။ ျမိဳ႕ေလးက ႏႈတ္ခြန္း ဆက္သပါတယ္ ဆုိတဲ့ ဆုိင္းဘုတ္ေလးကို ၾကည့္ျပီး က်မ လူနာတေယာက္ ေျပာတာ သြားသတိရမိတယ္။ သူကေတာ့ အားပါးတရႀကီးကို ေျပာတာပါ၊
"မမျဖဴေရ က်မတုိ႔ ရပ္ကြက္မွာေတာ့ တအိမ္ေက်ာ္ မုဆိုးမေတြခ်ည္းပဲ" တဲ့။
Thursday, January 7, 2010
interview with NEJ
0
comments
Labels:
Interview
HIV ေ၀ဒနာသည္ေတြ ေသဆုံးသြားလို႔သာ ေလ်ာ့နည္းသြားတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္
NEJ / ၂၂ ဒီဇင္ဘာ၂၀၀၉
အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္၏ HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္မ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးႏွင့္ ပညာေပးေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ ဦးေဆာင္လုပ္ကုိင္ေနသူ မျဖဴျဖဴသင္းႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခ်က္။
ေမး။ ။ မျဖဴျဖဴသင္းအေနနဲ႔ HIV/AIDS ေ၀ဒနာရွင္ေတြ ကူညီေရး လုပ္ငန္းစဥ္မွာ ဘယ္အခ်ိန္က စတင္ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တာပါလဲ။
ေျဖ။ ။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကစၿပီးေတာ့ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ လူငယ္ေရးရာတာ၀န္ခံ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က HIV နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့သင္တန္းကို UNDP မွာ လူငယ္ (၁၉) ဦးကို သင္တန္း တက္ခိုင္းတယ္။ သင္တန္းၿပီးတဲ့အခ်ိန္ကစၿပီးေတာ့ ႐ုံးမွာ HIV-AIDS prevention and care ဆက္ရွင္ေလးတခု ဖြင့္လိုက္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ (၇) ႏွစ္ကေပါ့။ ဒီလို ဆက္ရွင္ေလး က်မတို႔ စဖြင့္လုိက္တယ္ဆိုကတည္းက လူနာေတြကလာေရာက္ၿပီး အကူအညီေတာင္းၾကတယ္။ က်မတို႔ကလည္း အဲဒီအခ်ိန္က ပညာေပးဖို႔ပဲ တတ္တယ္ေလ။ ေဆး၀ါးကုသမႈအပိုင္းဆိုတာ ကိုယ္နဲ႔ စိမ္းေနတဲ့အေနအထားမွာ ရိွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ႀကံဳလာတာက ေဆး၀ါးကုသမႈအပိုင္း။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဒီလူနာေတြကို ျမင္ၿပီးတဲ့ေနာက္ က်မတို႔ဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာ စၿပီးသိသြားၿပီးေနာက္ သူတို႔ရဲ႕ ေဆး၀ါးကုသမႈအခက္အခဲေတြ၊ သူတို႔မိသားစုအခက္အခဲေတြကို ကူညီေျဖရွင္းေပးရင္းနဲ႔ပဲ ဒီအလုပ္ကို လုပ္ကိုလုပ္ရမယ္ဆိုၿပီး ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ် လုပ္ခဲ့တာပါ။
ေမး။ ။ ဒီအကူအညီေပးမႈ လုပ္ငန္းကို ဘယ္လိုရပ္တည္ေနပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဒီလုပ္ငန္းကို လုပ္ကတည္းက အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားထိ ၂၀၀၆၊ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ေလာက္အထိ က်မတို႔ေတြ စုၿပီး ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုး ကိုယ့္ေငြေၾကးကိုယ္ အကုန္လုံးရပ္တည္ရတယ္။ က်မတို႔ ဒီသင္တန္းတက္ထားတဲ့ သူေတြထဲက တတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြေရာ၊ မတတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြလည္း ဆြဲေခၚေပါ့။ အဲလိုနဲ႔ ကိုယ့္ဘာသာစုေပါင္းၿပီး ကိုယ့္ဘာသာ အကုန္က်ခံလုပ္လာတာပါ။ အခုေနာက္ပိုင္း ဒီႏွစ္ပိုင္းေလးက်မွသာ က်မတို႔ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္လာတာကို သိလာတဲ့ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းေတြက စိတ္၀င္စားလာၾကၿပီး လႉၾကတာမ်ဳိးရိွလာတာပါ။
ေမး။ ။ အစိုးရအေနနဲ႔ေရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ရိွပါသလား။
ေျဖ။ ။ သူတို႔ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔မေျပာနဲ႔ က်မတို႔ စလုပ္တဲ့ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဒီေန႔အခ်ိန္ထိေပါ့၊ တခ်ိန္လုံး အေႏွာင့္အယွက္ အၿမဲတမ္းခံေနရတယ္။ ေ၀ဒနာသည္ေတြကို က်မတို႔ စုၿပီး အိမ္ေတြငွားထားေပးရင္လည္း အိမ္ေတြမွာ မေနရေအာင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေႏွာင့္ယွက္တာမ်ဳိးေတြ၊ လူနာေတြအလႉအတန္းလုပ္ရင္ လုပ္ခြင့္မေပးဘဲ အလႉအတန္းကို ပိတ္ပစ္တာမ်ဳိးေတြ၊ က်မတို႔ ပညာေပးသူေတြကို ဖမ္းတာဆီးတာေတြ တေလွ်ာက္လုံးလုပ္လာခဲ့တာပါ။ အခု ဒီႏွစ္ပိုင္းေလးက်မွာပဲ သူတို႔သိပ္အေႏွာင့္အယွက္ မေပးေတာ့တာ။ အဲဒါေတာင္ သူတုိ႔ဧည့္စာရင္းစစ္တာမ်ဳိးေတြ လူနာေတြအိမ္ကို အၿမဲတမ္းေစာင့္ၾကည့္တာမ်ဳိးေတြကေတာ့ လုပ္ေနဆဲပဲဆိုေတာ့ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔ကေတာ့ ပိုေ၀းတာေပါ့။
ေမး။ ။ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ ဘာေၾကာင့္ ပူးေပါင္းကူညီမႈ မလုပ္တာလို႔ ျမင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မအျမင္ေပါ့ေနာ္၊ အခု HIV/AIDS ကိစၥမွ မဟုတ္ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ ဘယ္ဟာနဲ႔မွပတ္သက္ၿပီး ဘာကိုမွ အကူအညီေပးတာ သိပ္မေတြ႔ရဘူးေလ။ ျမန္မာျပည္မွာျဖစ္ေနတဲ့ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး အကုန္လုံးပါပဲ။ အားလုံးမွာ သူတို႔ကိုယ္တိုင္က ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမရိွဘူးေလ။ တျခားကိစၥေတြမွာလည္း အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ သူတို႔က လုပ္ေဆာင္ခ်က္က သိပ္မရိွဘူး။
ေမး။ ။ ဒါေပမယ့္ စစ္အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HIV/AIDS ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း က်ဆင္းခဲ့တယ္လို႔ ဒီႏွစ္ ကမာၻ႔ HIV/AIDS ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးေန႔မွာ ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာဆိုတဲ့အေပၚ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မတုိ႔ျမန္မာျပည္မွာ HIV/AIDS နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း အခုအခ်ိန္အထိ ေဆြးေႏြးတာမ်ဳိးေတြ၊ ပညာေပးတာမ်ဳိးေတြ၊ ေသြးစစ္တာမ်ဳိးေတြ၊ ေနာက္ တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာနဲ႔ စာရင္းဇယား ေသခ်ာေကာက္ယူတာမ်ဳိးေတြ၊ စနစ္တက် ေဆး၀ါးကုသမႈ ေပးေနတာမ်ဳိးေတြက လုံး၀မရိွေသးဘူး။ မရိွေသးတဲ့အတြက္ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေလ်ာ့နည္း သြားတယ္ဆိုရင္ HIV ေ၀ဒနာသည္ေတြ ေသဆုံးသြားလို႔သာ ေလ်ာ့နည္းသြားတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သူတို႔က ဘယ္စာရင္းကို ယူၿပီးေတာ့ ဘယ္လိုေလ်ာ့နည္းသြားတယ္လုိ႔ ေျပာသလဲဆုိတာေတာ့ က်မနားမလည္ဘူးေပါ့ေနာ္။ ဒါက က်မတို႔ တကယ္လက္ေတြ႔ ေဆာင္ရြက္လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ ျပည္တြင္းက လူေတြအျမင္ပါ။ ရန္ကုန္နဲ႔ အနီးစပ္ဆုံးေဒသေတြ ခရမ္း၊ သုံးခြလို ေဒသမ်ဳိးမွာေတာင္ ကြန္ဒုံသုံးစြဲရမွန္းမသိဘဲ ေရာဂါကူးစက္ေနတာေတြ အမ်ားႀကီးရိွေနပါေသးတယ္။ အဲဒါေတြကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ေလ်ာ့နည္းသြားတယ္လို႔ မျမင္မိဘူး။
ေမး။ ။ ဒါဆို အခုလက္ရိွ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ HIV/AIDS ကူးစက္ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေတြလုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အစိုးရအေနနဲ႔ ဒီေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ပညာေပးမႈေတြကို သတ္မွတ္တဲ့ ေနရာေလးမွာပဲ လုပ္ေနလို႔ကေတာ့ အဆင္မေျပဘူး။ ဒါကို သူတို႔ စီမံခ်က္တရပ္အေနနဲ႔ ေရးဆြဲၿပီးေတာ့ တိုင္းနယ္ျပည္နယ္အသီးသီးကိုေရာ ပညာေပးဖို႔လိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မတို႔ျမန္မာျပည္က ပညာေပးမႈတခုတည္းနဲ႔ သြားလို႔မရေတာ့ဘူး။ ဘာျဖစ္ေနလဲဆိုေတာ့ HIV နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာျပည္မွာ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေသဆုံးေနၾကတယ္။ ဒီလူေတြ အသက္ကယ္ဖို႔အတြက္က ေဆး၀ါးက လိုအပ္ေနၿပီ။ ပညာလည္းေပး၊ ေဆး၀ါးလည္းကုမယ္ဆို တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္လုပ္မွပဲ ေအာင္ျမင္မွာပါ။ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ ဦးေဆာင္ၿပီးလုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနသလို လုပ္လည္းလုပ္သင့္ေနပါၿပီ။ လုပ္မွလည္း ဒီေရာဂါအေျခအေနကို ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရၿပီး ေလ်ာ့နည္းသြားမွာပါ။
ဘိုကေလးဘက္ေတြမွာဆို အပ္ပုန္းေဆးထိုးအပ္ေတြကေန HIV ကူးစက္မႈေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါမ်ဳိးေတြကုိ ဥပေဒျပ႒ာန္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာကူးစက္မႈေတြ ရိွေနေသးတယ္။ ေဆး၀ါးသုံးစြဲမႈေၾကာင့္၊ ေနာက္ၿပီး မိခင္ကေန ကေလးကို ကူးစက္မႈ စတဲ့ အဆင့္ဆင့္ကူးစက္မႈေတြ အမ်ားႀကီးရိွေနပါေသးတယ္။ တခ်ဳိ႕ေဒသေတြမွာဆို အပ္ပုန္းသမားေတြက အာဏာပိုင္ေတြနဲ႔ေပါင္းၿပီး ေဆးထုိးအပ္တေခ်ာင္းတည္း သုံးတာမ်ဳိးေတြရိွေနပါတယ္။ sex worker ေတြကို ေဆးစစ္ေဆးမႈ လုပ္ေပးဖို႔၊ တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာနဲ႔ ကြန္ဒုံသုံးစြဲဖို႔ ပညာေပးမယ္ဆိုတာမ်ဳိးေတြကို အာဏာပိုင္ေတြက လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ HIV/AIDS နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ဆိုရင္ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ေရာ၊ အန္ဂ်ီအိုေတြအေနနဲ႔ေရာ၊ ျပည္သူလူထုအားလုံးေရာ အသိစိတ္ဓာတ္ရိွရိွနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွာပဲ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရမွာပါ။ HIV/AIDS ကိစၥဟာ တကယ့္အမ်ဳိးသားေရးကိစၥ၊ လူသားေတြရဲ႕ကိစၥျဖစ္ေနပါတယ္။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔လိုပါတယ္။
ေမး။ ။ အခု အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္မ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႔ ပညာေပးေရး လုပ္ငန္းစဥ္အရ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ေနတဲ့အခါမွာ ေတြ႔ႀကံဳရတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေတြရဲ႕ လက္ရိွအေျခအေနကို သိပါရေစ။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔ေတြ႔တာေတာ့ ဧရာ၀တီတိုင္းဘက္က ေတာခ်ဳံအုံၾကား ရန္ကုန္နဲ႔လည္း အလွမ္းေ၀းတဲ့ ေနရာေတြမွာ ေဆးထိုးအပ္ေတြနဲ႔ ကူးစက္ႏႈန္း အရမ္းမ်ားတာ ေတြ႔ေနရတယ္။ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းတေလွ်ာက္ဆိုလို႔ရိွရင္ လိင္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အေပ်ာ္အပါးလိုက္စားရာကေန ကူးစက္မႈႏႈန္းေတြကို အမ်ားအျပားေတြ႔ေနရတယ္။ အရင္က အမ်ဳိးသားေတြ ျဖစ္တာပိုမ်ားတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီး တန္းတူေလာက္ပဲ ေတာ္ေတာ္မ်ားမွာ ေတြ႔လာတယ္။ ေနာက္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သယ္ေတြေရာ၊ ကေလးေတြမွာပါ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေတြ႔လာရတယ္။ က်မတို႔ဆီမွာ လူနာအသစ္ေတြကေတာ့ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ေရာက္ေနတာပါပဲ။ ဖ်ာပုံတို႔၊ ေက်ာက္ဆည္ဘက္တုိ႔ စတဲ့ေဒသအသစ္ေတြကပါ အခုလာေနၾကတယ္။ တေန႔ကို (၂) ဦး၊ (၃) ဦး အနည္းဆုံးကေတာ့ ပုံမွန္ကိုေရာက္တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းဆုိ ကယားျပည္နယ္တို႔၊ ခ်င္းျပည္နယ္တို႔ဘက္ေတြကေတာင္ လာၾကတယ္။
ေမး။ ။ မျဖဴျဖဴသင္းတို႔အေနနဲ႔ လာေရာက္တဲ့ HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္ေတြကို ဘယ္လိုအကူအညီမ်ဳိးေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးတာပါလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔လက္ရိွလုပ္ေနတာက ကုသမႈအပိုင္းကို ဦးစားေပးၿပီေတာ့မွ ပညာေပးမႈအပိုင္းက ေနာက္ကလိုက္တာပါ။ က်မတို႔ ျမန္မာႏုိင္ငံကေတာ့ တျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႔မတူဘူး။ က်မတို႔က ပညာေပးမႈက အရမ္းကိုေနာက္က်ေနၿပီ။ အခုလက္ရိွ အေျခအေနမွာ က်မတို႔က ပညာေပးတာကို ဦးစားေပးလုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ အခု HIV ေ၀ဒနာခံစားေနရတဲ့သူေတြက ေသဆုံးကုန္ေတာ့မယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်မတို႔က ဒီလူနာေတြရဲ႕အသက္ကို ကယ္ၿပီး ပညာေပးမႈကို လုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဆင္ေျပမယ္။ ပညာေပးမႈခ်ည္း သြားလုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာျပည္မွာ သိပ္ထိေရာက္မႈ ရိွလိမ့္မယ္လို႔ မျမင္ဘူး။ ေဆး၀ါးကုသမႈကေန ပညာေပးသြားလို႔ရပါတယ္။ က်မတို႔ ဖြင့္ထားတဲ့ အိမ္ (၃) အိမ္မွာ လက္ရိွ လူနာအေယာက္ (၁၀၀) နီးပါးရိွပါတယ္။
နယ္ကလူနာေတြ တည္းခိုဖို႔ ေနာက္ကုသမႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဆရာ၀န္ေတြ ရိွတယ္။ ဆက္သြယ္ေပးတယ္။ ေနာက္လိုအပ္တာေတြ ေဆး၀ါးေပးႏိုင္သေလာက္ေပးတယ္။ ေဆး၀ါးကုသရာမွာ မွန္ကန္တဲ့လမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္ဖို႔ေရာ အားလုံးကို ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ အန္ဂ်ီအိုေတြဆီလည္း ပို႔ေပးပါတယ္။ ARV ေဆးရႏိုင္တဲ့ ေနရာေတြကိုေပါ့ေနာ္။ သူတို႔ ေဆး၀ါးကုသမႈအပိုင္းကို က်မတို႔အားလုံး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ က်မတို႔ဆီေရာက္လာသူေတြက
ေရာဂါေတြကလည္း အနည္းဆုံး သုံးေလးမ်ဳိးေလာက္ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ မိသားစုက စြန္႔ပစ္လိုက္တဲ့သူေတြေတာင္ရိွပါတယ္။ အဲဒါမ်ဳိးဆို ေသဆုံးသြားတဲ့အထိ က်မတို႔က အားလုံးတာ၀န္ယူ လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။
သူတို႔က ဒီမွာ ေဆး၀ါးကုသမႈယူတယ္။ သက္သာသြားရင္၊ က်န္းမာေရးေကာင္းရင္ သူတုိ႔ေဒသျပန္ၿပီး လုပ္လက္စအလုပ္ေတြ ျပန္လုပ္ၾကပါတယ္။ သူတို႔ကို လက္ရိွေတာ့ က်န္းမာေရးေကာင္းတဲ့အထိ ဒီမွာထားထားတယ္။ ေနာက္ အန္ဂ်ီအိုေတြ၊ ေဆးခန္းေတြ၊ ေဆး႐ုံေတြကို က်မတို႔လိုအပ္သလို ပို႔ေပးၿပီး ARV ေဆးေသာက္ၿပီး စိတ္ခ်ရၿပီဆိုရင္ သူတို႔ေနရပ္ကို ျပန္ၾကတာေပါ့။ က်မတို႔ အကူအညီေပးခဲ့တဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေပါင္းဟာ အခုအခ်ိန္ထိဆို (၃) ေထာင္နီးပါးရိွေနပါၿပီ။ ဒါက က်မတို႔နဲ႔ တိုက္႐ိုက္ထိေတြ႔ၿပီး ဆက္သြယ္မႈယူတာကို ေျပာတာပါ။
ေမး။ ။ အခုလုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ လုပ္ငန္းမွာ ၀န္ထမ္းအင္အားနဲ႔ ထိေရာက္မႈအတိုင္းအတာကို သိပါရေစ။
ေျဖ။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္က လူငယ္ေတြ ရိွပါတယ္။ တိုင္းနယ္ျပည္နယ္အသီးသီးက လူငယ္ေတြ (၅၈) ေယာက္ရိွပါတယ္။ ဆရာ၀န္အေနနဲ႔ ေစတနာ့၀န္ထမ္းဆရာ၀န္နဲ႔ အဖြဲ႔ထဲက ဆရာ၀န္ေတြရိွပါတယ္။ လူနာျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ တာကေတာ့ က်မတို႔အဖြဲ႔၀င္ေတြက လူနာရွင္ေတြနဲ႔ ေပါင္းၿပီး လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ၾကတယ္။ အခုလက္ရိွအေျခအေနမွာ လူနာေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ က်မတို႔အေနနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္နဲ႔ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ တတ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ စလုပ္တဲ့အခ်ိန္က အခုခ်ိန္ထိ လူနာေတြအတြက္ ပိုအဆင္ေျပလာတယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။
ေမး။ ။ အဓိက ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အခက္အခဲေတြ ရိွပါသလား။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အဓိက အခက္အခဲကေတာ့ ေငြေၾကးအခက္အခဲပါပဲ။ ေငြေၾကးမလုံေလာက္တဲ့အခါက် က်မတို႔အရမ္းပင္ပန္းတယ္။ လူနာေတြအတြက္ ပင္ပန္းတာပါ။ ဒိထက္ပိုလုပ္ရမယ့္အလုပ္ေတြ၊ လုပ္ႏိုင္တာေတြ အမ်ားႀကီး ရိွတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထင္သေလာက္ မလုပ္ႏိုင္ဘူး။ တႏိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာနဲ႔ စနစ္တက်လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားႀကီး လိုအပ္ေနပါေသးတယ္။
ေမး။ ။ ဒီ HIV/AIDS နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အဓိက ဘာေျပာခ်င္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ၿခံဳငံုသုံးသပ္ရရင္ ဒီေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္လု႔ိ ေလ်ာ့ပါးသြားတယ္မဟုတ္ဘဲ ဆက္ၿပီးကူးစက္ႏႈန္းရိွေနတယ္လို႔ ျမင္တယ္။ လက္ရိွမွာေတာ့ ARV ေဆးရသူေတြ ေသာင္းခ်ီရိွေပမယ့္ လိုေနတာက သိန္းခ်ီလုိအပ္ေနတာပါ။ ဒီေရာဂါကူးစက္ႏႈန္းေရာ၊ ေသဆုံးႏႈန္းေရာ အခုထိ ျမင္ေတြ႔ေနရေသးတယ္။ ဒီေရာဂါနဲ႔ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေသဆုံးေနၾကတယ္။
အစိုးရပိုင္းဆိုင္ရာကေတာ့ သတင္းစာေတြထဲမွာ ဘာေတြလုပ္တယ္၊ ဘယ္လိုလုပ္တယ္ဆိုတာ ေျပာတာေပါ့။ က်မတို႔ ျမင္တာကေတာ့ ထိေရာက္မႈမရိွဘူးလို႔ျမင္တာပဲ။ အမွန္တကယ္ ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ေဆာင္တယ္ဆိုရင္ ဒီေရာဂါဟာ တန္႔သြားရမွာ။ အခုက ေရာဂါလည္း တန္႔မေနဘူး၊ ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူေတြကလည္း မ်ားလာတယ္။ ေနာက္ႏွစ္ေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ထိ တိုးလာမယ္ဆိုတာ ခန္႔မွန္းလို႔မရေသးဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီေရာဂါအေျခအေနဟာ ဒီအတုိင္း ဆက္သြားေနရင္ အေတာ္ကို စိုးရိမ္ရတဲ့အေျခအေနမွာ ေရာက္ေနပါတယ္။
NEJ / ၂၂ ဒီဇင္ဘာ၂၀၀၉
အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္၏ HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္မ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးႏွင့္ ပညာေပးေရး လုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ ဦးေဆာင္လုပ္ကုိင္ေနသူ မျဖဴျဖဴသင္းႏွင့္ ေခတ္ၿပိဳင္ ဆက္သြယ္ေမးျမန္းခ်က္။
ေမး။ ။ မျဖဴျဖဴသင္းအေနနဲ႔ HIV/AIDS ေ၀ဒနာရွင္ေတြ ကူညီေရး လုပ္ငန္းစဥ္မွာ ဘယ္အခ်ိန္က စတင္ပါ၀င္လုပ္ေဆာင္ခဲ့ၿပီး ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ဖို႔ ဆုံးျဖတ္ခဲ့တာပါလဲ။
ေျဖ။ ။ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကစၿပီးေတာ့ အမ်ဳိးသားဒီမိုကေရစီအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ လူငယ္ေရးရာတာ၀န္ခံ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က HIV နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့သင္တန္းကို UNDP မွာ လူငယ္ (၁၉) ဦးကို သင္တန္း တက္ခိုင္းတယ္။ သင္တန္းၿပီးတဲ့အခ်ိန္ကစၿပီးေတာ့ ႐ုံးမွာ HIV-AIDS prevention and care ဆက္ရွင္ေလးတခု ဖြင့္လိုက္တယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ (၇) ႏွစ္ကေပါ့။ ဒီလို ဆက္ရွင္ေလး က်မတို႔ စဖြင့္လုိက္တယ္ဆိုကတည္းက လူနာေတြကလာေရာက္ၿပီး အကူအညီေတာင္းၾကတယ္။ က်မတို႔ကလည္း အဲဒီအခ်ိန္က ပညာေပးဖို႔ပဲ တတ္တယ္ေလ။ ေဆး၀ါးကုသမႈအပိုင္းဆိုတာ ကိုယ္နဲ႔ စိမ္းေနတဲ့အေနအထားမွာ ရိွပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူတို႔ႀကံဳလာတာက ေဆး၀ါးကုသမႈအပိုင္း။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဒီလူနာေတြကို ျမင္ၿပီးတဲ့ေနာက္ က်မတို႔ဘာလုပ္ရမလဲဆိုတာ စၿပီးသိသြားၿပီးေနာက္ သူတို႔ရဲ႕ ေဆး၀ါးကုသမႈအခက္အခဲေတြ၊ သူတို႔မိသားစုအခက္အခဲေတြကို ကူညီေျဖရွင္းေပးရင္းနဲ႔ပဲ ဒီအလုပ္ကို လုပ္ကိုလုပ္ရမယ္ဆိုၿပီး ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ် လုပ္ခဲ့တာပါ။
ေမး။ ။ ဒီအကူအညီေပးမႈ လုပ္ငန္းကို ဘယ္လိုရပ္တည္ေနပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဒီလုပ္ငန္းကို လုပ္ကတည္းက အခ်ိန္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားထိ ၂၀၀၆၊ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္ေလာက္အထိ က်မတို႔ေတြ စုၿပီး ကိုယ့္အားကိုယ္ကိုး ကိုယ့္ေငြေၾကးကိုယ္ အကုန္လုံးရပ္တည္ရတယ္။ က်မတို႔ ဒီသင္တန္းတက္ထားတဲ့ သူေတြထဲက တတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြေရာ၊ မတတ္ႏိုင္တဲ့သူေတြလည္း ဆြဲေခၚေပါ့။ အဲလိုနဲ႔ ကိုယ့္ဘာသာစုေပါင္းၿပီး ကိုယ့္ဘာသာ အကုန္က်ခံလုပ္လာတာပါ။ အခုေနာက္ပိုင္း ဒီႏွစ္ပိုင္းေလးက်မွသာ က်မတို႔ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္လာတာကို သိလာတဲ့ မိတ္ေဆြအေပါင္းအသင္းေတြက စိတ္၀င္စားလာၾကၿပီး လႉၾကတာမ်ဳိးရိွလာတာပါ။
ေမး။ ။ အစိုးရအေနနဲ႔ေရာ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈ ရိွပါသလား။
ေျဖ။ ။ သူတို႔ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔မေျပာနဲ႔ က်မတို႔ စလုပ္တဲ့ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဒီေန႔အခ်ိန္ထိေပါ့၊ တခ်ိန္လုံး အေႏွာင့္အယွက္ အၿမဲတမ္းခံေနရတယ္။ ေ၀ဒနာသည္ေတြကို က်မတို႔ စုၿပီး အိမ္ေတြငွားထားေပးရင္လည္း အိမ္ေတြမွာ မေနရေအာင္ အမ်ဳိးမ်ဳိးေႏွာင့္ယွက္တာမ်ဳိးေတြ၊ လူနာေတြအလႉအတန္းလုပ္ရင္ လုပ္ခြင့္မေပးဘဲ အလႉအတန္းကို ပိတ္ပစ္တာမ်ဳိးေတြ၊ က်မတို႔ ပညာေပးသူေတြကို ဖမ္းတာဆီးတာေတြ တေလွ်ာက္လုံးလုပ္လာခဲ့တာပါ။ အခု ဒီႏွစ္ပိုင္းေလးက်မွာပဲ သူတို႔သိပ္အေႏွာင့္အယွက္ မေပးေတာ့တာ။ အဲဒါေတာင္ သူတုိ႔ဧည့္စာရင္းစစ္တာမ်ဳိးေတြ လူနာေတြအိမ္ကို အၿမဲတမ္းေစာင့္ၾကည့္တာမ်ဳိးေတြကေတာ့ လုပ္ေနဆဲပဲဆိုေတာ့ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ဖို႔ကေတာ့ ပိုေ၀းတာေပါ့။
ေမး။ ။ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ ဘာေၾကာင့္ ပူးေပါင္းကူညီမႈ မလုပ္တာလို႔ ျမင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မအျမင္ေပါ့ေနာ္၊ အခု HIV/AIDS ကိစၥမွ မဟုတ္ပါဘူး။ ျမန္မာျပည္တြင္းမွာ ဘယ္ဟာနဲ႔မွပတ္သက္ၿပီး ဘာကိုမွ အကူအညီေပးတာ သိပ္မေတြ႔ရဘူးေလ။ ျမန္မာျပည္မွာျဖစ္ေနတဲ့ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး အကုန္လုံးပါပဲ။ အားလုံးမွာ သူတို႔ကိုယ္တိုင္က ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈမရိွဘူးေလ။ တျခားကိစၥေတြမွာလည္း အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ သူတို႔က လုပ္ေဆာင္ခ်က္က သိပ္မရိွဘူး။
ေမး။ ။ ဒါေပမယ့္ စစ္အစိုးရက ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ HIV/AIDS ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း က်ဆင္းခဲ့တယ္လို႔ ဒီႏွစ္ ကမာၻ႔ HIV/AIDS ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရးေန႔မွာ ေၾကညာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုေျပာဆိုတဲ့အေပၚ ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မတုိ႔ျမန္မာျပည္မွာ HIV/AIDS နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း အခုအခ်ိန္အထိ ေဆြးေႏြးတာမ်ဳိးေတြ၊ ပညာေပးတာမ်ဳိးေတြ၊ ေသြးစစ္တာမ်ဳိးေတြ၊ ေနာက္ တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာနဲ႔ စာရင္းဇယား ေသခ်ာေကာက္ယူတာမ်ဳိးေတြ၊ စနစ္တက် ေဆး၀ါးကုသမႈ ေပးေနတာမ်ဳိးေတြက လုံး၀မရိွေသးဘူး။ မရိွေသးတဲ့အတြက္ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေလ်ာ့နည္း သြားတယ္ဆိုရင္ HIV ေ၀ဒနာသည္ေတြ ေသဆုံးသြားလို႔သာ ေလ်ာ့နည္းသြားတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သူတို႔က ဘယ္စာရင္းကို ယူၿပီးေတာ့ ဘယ္လိုေလ်ာ့နည္းသြားတယ္လုိ႔ ေျပာသလဲဆုိတာေတာ့ က်မနားမလည္ဘူးေပါ့ေနာ္။ ဒါက က်မတို႔ တကယ္လက္ေတြ႔ ေဆာင္ရြက္လုပ္ကိုင္ေနတဲ့ ျပည္တြင္းက လူေတြအျမင္ပါ။ ရန္ကုန္နဲ႔ အနီးစပ္ဆုံးေဒသေတြ ခရမ္း၊ သုံးခြလို ေဒသမ်ဳိးမွာေတာင္ ကြန္ဒုံသုံးစြဲရမွန္းမသိဘဲ ေရာဂါကူးစက္ေနတာေတြ အမ်ားႀကီးရိွေနပါေသးတယ္။ အဲဒါေတြကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ေလ်ာ့နည္းသြားတယ္လို႔ မျမင္မိဘူး။
ေမး။ ။ ဒါဆို အခုလက္ရိွ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာ HIV/AIDS ကူးစက္ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဘာေတြလုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ အစိုးရအေနနဲ႔ ဒီေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္လုိ႔ ပညာေပးမႈေတြကို သတ္မွတ္တဲ့ ေနရာေလးမွာပဲ လုပ္ေနလို႔ကေတာ့ အဆင္မေျပဘူး။ ဒါကို သူတို႔ စီမံခ်က္တရပ္အေနနဲ႔ ေရးဆြဲၿပီးေတာ့ တိုင္းနယ္ျပည္နယ္အသီးသီးကိုေရာ ပညာေပးဖို႔လိုတယ္။ ဒါေပမယ့္ က်မတို႔ျမန္မာျပည္က ပညာေပးမႈတခုတည္းနဲ႔ သြားလို႔မရေတာ့ဘူး။ ဘာျဖစ္ေနလဲဆိုေတာ့ HIV နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာျပည္မွာ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေသဆုံးေနၾကတယ္။ ဒီလူေတြ အသက္ကယ္ဖို႔အတြက္က ေဆး၀ါးက လိုအပ္ေနၿပီ။ ပညာလည္းေပး၊ ေဆး၀ါးလည္းကုမယ္ဆို တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္လုပ္မွပဲ ေအာင္ျမင္မွာပါ။ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ ဦးေဆာင္ၿပီးလုပ္ဖို႔ လိုအပ္ေနသလို လုပ္လည္းလုပ္သင့္ေနပါၿပီ။ လုပ္မွလည္း ဒီေရာဂါအေျခအေနကို ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရၿပီး ေလ်ာ့နည္းသြားမွာပါ။
ဘိုကေလးဘက္ေတြမွာဆို အပ္ပုန္းေဆးထိုးအပ္ေတြကေန HIV ကူးစက္မႈေတြ ျဖစ္ေနတယ္။ ဒါမ်ဳိးေတြကုိ ဥပေဒျပ႒ာန္းရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး လိင္ပိုင္းဆိုင္ရာကူးစက္မႈေတြ ရိွေနေသးတယ္။ ေဆး၀ါးသုံးစြဲမႈေၾကာင့္၊ ေနာက္ၿပီး မိခင္ကေန ကေလးကို ကူးစက္မႈ စတဲ့ အဆင့္ဆင့္ကူးစက္မႈေတြ အမ်ားႀကီးရိွေနပါေသးတယ္။ တခ်ဳိ႕ေဒသေတြမွာဆို အပ္ပုန္းသမားေတြက အာဏာပိုင္ေတြနဲ႔ေပါင္းၿပီး ေဆးထုိးအပ္တေခ်ာင္းတည္း သုံးတာမ်ဳိးေတြရိွေနပါတယ္။ sex worker ေတြကို ေဆးစစ္ေဆးမႈ လုပ္ေပးဖို႔၊ တႏိုင္ငံလုံးအတိုင္းအတာနဲ႔ ကြန္ဒုံသုံးစြဲဖို႔ ပညာေပးမယ္ဆိုတာမ်ဳိးေတြကို အာဏာပိုင္ေတြက လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ HIV/AIDS နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ဖို႔ဆိုရင္ အစိုးရတရပ္အေနနဲ႔ေရာ၊ အန္ဂ်ီအိုေတြအေနနဲ႔ေရာ၊ ျပည္သူလူထုအားလုံးေရာ အသိစိတ္ဓာတ္ရိွရိွနဲ႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မွာပဲ ထိန္းခ်ဳပ္လို႔ရမွာပါ။ HIV/AIDS ကိစၥဟာ တကယ့္အမ်ဳိးသားေရးကိစၥ၊ လူသားေတြရဲ႕ကိစၥျဖစ္ေနပါတယ္။ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔လိုပါတယ္။
ေမး။ ။ အခု အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ရဲ႕ HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္မ်ား ကူညီေစာင့္ေရွာက္ေရးနဲ႔ ပညာေပးေရး လုပ္ငန္းစဥ္အရ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ ေနတဲ့အခါမွာ ေတြ႔ႀကံဳရတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေတြရဲ႕ လက္ရိွအေျခအေနကို သိပါရေစ။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔ေတြ႔တာေတာ့ ဧရာ၀တီတိုင္းဘက္က ေတာခ်ဳံအုံၾကား ရန္ကုန္နဲ႔လည္း အလွမ္းေ၀းတဲ့ ေနရာေတြမွာ ေဆးထိုးအပ္ေတြနဲ႔ ကူးစက္ႏႈန္း အရမ္းမ်ားတာ ေတြ႔ေနရတယ္။ ျမန္မာျပည္အလယ္ပိုင္းတေလွ်ာက္ဆိုလို႔ရိွရင္ လိင္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အေပ်ာ္အပါးလိုက္စားရာကေန ကူးစက္မႈႏႈန္းေတြကို အမ်ားအျပားေတြ႔ေနရတယ္။ အရင္က အမ်ဳိးသားေတြ ျဖစ္တာပိုမ်ားတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ အမ်ဳိးသား၊ အမ်ဳိးသမီး တန္းတူေလာက္ပဲ ေတာ္ေတာ္မ်ားမွာ ေတြ႔လာတယ္။ ေနာက္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္သယ္ေတြေရာ၊ ကေလးေတြမွာပါ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေတြ႔လာရတယ္။ က်မတို႔ဆီမွာ လူနာအသစ္ေတြကေတာ့ ေန႔စဥ္နဲ႔အမွ် ေရာက္ေနတာပါပဲ။ ဖ်ာပုံတို႔၊ ေက်ာက္ဆည္ဘက္တုိ႔ စတဲ့ေဒသအသစ္ေတြကပါ အခုလာေနၾကတယ္။ တေန႔ကို (၂) ဦး၊ (၃) ဦး အနည္းဆုံးကေတာ့ ပုံမွန္ကိုေရာက္တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းဆုိ ကယားျပည္နယ္တို႔၊ ခ်င္းျပည္နယ္တို႔ဘက္ေတြကေတာင္ လာၾကတယ္။
ေမး။ ။ မျဖဴျဖဴသင္းတို႔အေနနဲ႔ လာေရာက္တဲ့ HIV/AIDS ေဝဒနာရွင္ေတြကို ဘယ္လိုအကူအညီမ်ဳိးေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးတာပါလဲ။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔လက္ရိွလုပ္ေနတာက ကုသမႈအပိုင္းကို ဦးစားေပးၿပီေတာ့မွ ပညာေပးမႈအပိုင္းက ေနာက္ကလိုက္တာပါ။ က်မတို႔ ျမန္မာႏုိင္ငံကေတာ့ တျခားႏိုင္ငံေတြနဲ႔မတူဘူး။ က်မတို႔က ပညာေပးမႈက အရမ္းကိုေနာက္က်ေနၿပီ။ အခုလက္ရိွ အေျခအေနမွာ က်မတို႔က ပညာေပးတာကို ဦးစားေပးလုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ အခု HIV ေ၀ဒနာခံစားေနရတဲ့သူေတြက ေသဆုံးကုန္ေတာ့မယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်မတို႔က ဒီလူနာေတြရဲ႕အသက္ကို ကယ္ၿပီး ပညာေပးမႈကို လုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ အဆင္ေျပမယ္။ ပညာေပးမႈခ်ည္း သြားလုပ္ေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ HIV နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျမန္မာျပည္မွာ သိပ္ထိေရာက္မႈ ရိွလိမ့္မယ္လို႔ မျမင္ဘူး။ ေဆး၀ါးကုသမႈကေန ပညာေပးသြားလို႔ရပါတယ္။ က်မတို႔ ဖြင့္ထားတဲ့ အိမ္ (၃) အိမ္မွာ လက္ရိွ လူနာအေယာက္ (၁၀၀) နီးပါးရိွပါတယ္။
နယ္ကလူနာေတြ တည္းခိုဖို႔ ေနာက္ကုသမႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဆရာ၀န္ေတြ ရိွတယ္။ ဆက္သြယ္ေပးတယ္။ ေနာက္လိုအပ္တာေတြ ေဆး၀ါးေပးႏိုင္သေလာက္ေပးတယ္။ ေဆး၀ါးကုသရာမွာ မွန္ကန္တဲ့လမ္းေၾကာင္းေပၚကို ေရာက္ဖို႔ေရာ အားလုံးကို ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ အန္ဂ်ီအိုေတြဆီလည္း ပို႔ေပးပါတယ္။ ARV ေဆးရႏိုင္တဲ့ ေနရာေတြကိုေပါ့ေနာ္။ သူတို႔ ေဆး၀ါးကုသမႈအပိုင္းကို က်မတို႔အားလုံး ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ က်မတို႔ဆီေရာက္လာသူေတြက
ေရာဂါေတြကလည္း အနည္းဆုံး သုံးေလးမ်ဳိးေလာက္ ျဖစ္ေနၾကတယ္။ မိသားစုက စြန္႔ပစ္လိုက္တဲ့သူေတြေတာင္ရိွပါတယ္။ အဲဒါမ်ဳိးဆို ေသဆုံးသြားတဲ့အထိ က်မတို႔က အားလုံးတာ၀န္ယူ လုပ္ေဆာင္ေပးပါတယ္။
သူတို႔က ဒီမွာ ေဆး၀ါးကုသမႈယူတယ္။ သက္သာသြားရင္၊ က်န္းမာေရးေကာင္းရင္ သူတုိ႔ေဒသျပန္ၿပီး လုပ္လက္စအလုပ္ေတြ ျပန္လုပ္ၾကပါတယ္။ သူတို႔ကို လက္ရိွေတာ့ က်န္းမာေရးေကာင္းတဲ့အထိ ဒီမွာထားထားတယ္။ ေနာက္ အန္ဂ်ီအိုေတြ၊ ေဆးခန္းေတြ၊ ေဆး႐ုံေတြကို က်မတို႔လိုအပ္သလို ပို႔ေပးၿပီး ARV ေဆးေသာက္ၿပီး စိတ္ခ်ရၿပီဆိုရင္ သူတို႔ေနရပ္ကို ျပန္ၾကတာေပါ့။ က်မတို႔ အကူအညီေပးခဲ့တဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေပါင္းဟာ အခုအခ်ိန္ထိဆို (၃) ေထာင္နီးပါးရိွေနပါၿပီ။ ဒါက က်မတို႔နဲ႔ တိုက္႐ိုက္ထိေတြ႔ၿပီး ဆက္သြယ္မႈယူတာကို ေျပာတာပါ။
ေမး။ ။ အခုလုပ္ေဆာင္ေနတဲ့ လုပ္ငန္းမွာ ၀န္ထမ္းအင္အားနဲ႔ ထိေရာက္မႈအတိုင္းအတာကို သိပါရေစ။
ေျဖ။ ။ အခုေလာေလာဆယ္ေတာ့ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္က လူငယ္ေတြ ရိွပါတယ္။ တိုင္းနယ္ျပည္နယ္အသီးသီးက လူငယ္ေတြ (၅၈) ေယာက္ရိွပါတယ္။ ဆရာ၀န္အေနနဲ႔ ေစတနာ့၀န္ထမ္းဆရာ၀န္နဲ႔ အဖြဲ႔ထဲက ဆရာ၀န္ေတြရိွပါတယ္။ လူနာျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ တာကေတာ့ က်မတို႔အဖြဲ႔၀င္ေတြက လူနာရွင္ေတြနဲ႔ ေပါင္းၿပီး လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ၾကတယ္။ အခုလက္ရိွအေျခအေနမွာ လူနာေတြနဲ႔ပတ္သက္လို႔ က်မတို႔အေနနဲ႔ ထိထိေရာက္ေရာက္နဲ႔ ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ တတ္လာတဲ့အခါက်ေတာ့ စလုပ္တဲ့အခ်ိန္က အခုခ်ိန္ထိ လူနာေတြအတြက္ ပိုအဆင္ေျပလာတယ္လို႔ ျမင္ပါတယ္။
ေမး။ ။ အဓိက ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အခက္အခဲေတြ ရိွပါသလား။
ေျဖ။ ။ က်မတို႔ရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ အဓိက အခက္အခဲကေတာ့ ေငြေၾကးအခက္အခဲပါပဲ။ ေငြေၾကးမလုံေလာက္တဲ့အခါက် က်မတို႔အရမ္းပင္ပန္းတယ္။ လူနာေတြအတြက္ ပင္ပန္းတာပါ။ ဒိထက္ပိုလုပ္ရမယ့္အလုပ္ေတြ၊ လုပ္ႏိုင္တာေတြ အမ်ားႀကီး ရိွတယ္။ ဒါေပမယ့္ ထင္သေလာက္ မလုပ္ႏိုင္ဘူး။ တႏိုင္ငံလုံး အတိုင္းအတာနဲ႔ စနစ္တက်လုပ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အမ်ားႀကီး လိုအပ္ေနပါေသးတယ္။
ေမး။ ။ ဒီ HIV/AIDS နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အဓိက ဘာေျပာခ်င္ပါသလဲ။
ေျဖ။ ။ ၿခံဳငံုသုံးသပ္ရရင္ ဒီေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္လု႔ိ ေလ်ာ့ပါးသြားတယ္မဟုတ္ဘဲ ဆက္ၿပီးကူးစက္ႏႈန္းရိွေနတယ္လို႔ ျမင္တယ္။ လက္ရိွမွာေတာ့ ARV ေဆးရသူေတြ ေသာင္းခ်ီရိွေပမယ့္ လိုေနတာက သိန္းခ်ီလုိအပ္ေနတာပါ။ ဒီေရာဂါကူးစက္ႏႈန္းေရာ၊ ေသဆုံးႏႈန္းေရာ အခုထိ ျမင္ေတြ႔ေနရေသးတယ္။ ဒီေရာဂါနဲ႔ လူေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားက ေသဆုံးေနၾကတယ္။
အစိုးရပိုင္းဆိုင္ရာကေတာ့ သတင္းစာေတြထဲမွာ ဘာေတြလုပ္တယ္၊ ဘယ္လိုလုပ္တယ္ဆိုတာ ေျပာတာေပါ့။ က်မတို႔ ျမင္တာကေတာ့ ထိေရာက္မႈမရိွဘူးလို႔ျမင္တာပဲ။ အမွန္တကယ္ ထိထိေရာက္ေရာက္ လုပ္ေဆာင္တယ္ဆိုရင္ ဒီေရာဂါဟာ တန္႔သြားရမွာ။ အခုက ေရာဂါလည္း တန္႔မေနဘူး၊ ေရာဂါျဖစ္တဲ့သူေတြကလည္း မ်ားလာတယ္။ ေနာက္ႏွစ္ေတြမွာ ဘယ္ေလာက္ထိ တိုးလာမယ္ဆိုတာ ခန္႔မွန္းလို႔မရေသးဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာျပည္မွာ ဒီေရာဂါအေျခအေနဟာ ဒီအတုိင္း ဆက္သြားေနရင္ အေတာ္ကို စိုးရိမ္ရတဲ့အေျခအေနမွာ ေရာက္ေနပါတယ္။
Subscribe to:
Posts (Atom)