ဧရာ၀တီ၀က္ဆုိက္က စာအုပ္ေ၀ဖန္ခ်က္ (ျမန္မာျပည္အေၾကာင္း စာတမ္းေပါင္းခ်ဳပ္ စာအုပ္ကုိ သုံးသပ္ထားတာပါ။ စာတမ္းရွင္ေတြ ဖတ္မိရင္ေတာ့ လဲေသခ်င္စိတ္ ေပါက္ႏုိင္သဗ်ာ။)
အန္ ဂဲနက္ဆန္ (N. Ganesan) ႏွင့္ ေက်ာ္ရင္လိႈင္တို႔ ပူးတြဲတည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀ေသာ “ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံေတာ္၊ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေရးရာ (Myanmar: State, Society and Ethnicity)” ဟူေသာ စာတမ္းမ်ား စုစည္း ထုတ္ေ၀မႈစာအုပ္က ဤပညာရပ္ဆိုင္ရာစာေပမ်ား စာရင္း၏လိုအပ္ခ်က္ကို ထပ္မံ ျဖည့္ဆီးေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ၀မ္းနည္းစိတ္မေကာင္းဖြယ္ရာပင္။ အေျခခံ လိုအပ္ ေသာအဟာရဓာတ္ကိုေတာ့ ေပးႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ပညာရပ္ပိုင္း ဆိုင္ရာငတ္မြတ္ ေတာင့္တေနမႈအတြက္ အာသာမေျပေစပါဟု ဆိုရပါလိမ့္မည္။
ဤစာတမ္းမ်ားက ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပေသာ ဟီရိုရွီးမား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံ (Hiroshima Peace Institute) ၏ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္ တင္ျပခ်က္မ်ားကို စုစည္းထား ျခင္းျဖစ္ၿပီး မွတ္သားဖြယ္ ထူးျခားသည့္ ထပ္မံၫႊန္းဆိုအၾကံျပဳဖြယ္ အခ်က္အခ်ဳိ႕ကို ထပ္မံျဖည့္စြက္ထားပါသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ဤစာအုပ္က အတြင္းသား အႏွစ္သာရကို ေပးမည္ဟု ကတိက၀တ္ျပဳေဖာ္ျပေသာ္လည္း ေနာက္ဆံုး ထူးမျခားနား ဖန္တရာ ေတေနေသာ ၿငီးေငြ႔ဖြယ္တင္ျပခ်က္မ်ားႏွင့္သာ ျပည့္ေနၿပီး ေခ်းငွားထားေသာ သုေတသနျပဳခ်က္မ်ားႏွင့္ ေပါင္းစည္း၍ ျခံဳငံုေကာက္ခ်က္ဆြဲမႈမ်ားကိုသာေပးႏိုင္သည့္ စာအုပ္တြဲမ်ားအပံုထဲသို႔ ေနာက္ထပ္ တအုပ္အျဖစ္ ထပ္မံတိုးလာေစပါေတာ့သည္။
အန္ ဂဲနက္ဆန္ေရးေသာ “အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသရွိ ႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ လူမႈအသိုင္းအ၀န္း ဆက္ဆံေရးမ်ား(State- Society Relations in Southeast Asia) ” စာတမ္းႏွင့္ ေရခ်ယ္ ဆပ္ဖ္မင္း (Rachel Safman) ေရးသားေသာ “ပင္မအေရွ႕ေတာင္ အာရွေဒသမွ လူနည္းစုမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး (Minorities and State-building in Mainland Southeast Asia)” စာတမ္းတို႔က ျမန္မာႏိုင္ငံကို ပို၍က်ယ္ျပန္႔ေသာ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္မႈမ်ားျဖစ္သည့္ ဗဟိုခ်က္မ ႏွင့္ အစြန္အဖ်ား ဆက္ဆံေရးကိစၥမ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္၍တင္ျပႏိုင္ရန္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရးတြင္ ၾကံဳေတြ႔ရမည့္ စိန္ေခၚခ်က္ျပႆနာမ်ားအား တင္ျပႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းထားသည့္ စာတမ္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။
သို႔ေသာ္ ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွစြာပင္ ဤစာတမ္းမ်ားတြင္ အသစ္တင္ျပခ်က္မ်ားမပါရွိဘဲ ၁၉၉၂ ခု ၀န္းက်င္က ဘြဲ႔လြန္ေက်ာင္းသား တဦး၏ စာေပေ၀ဖန္ခ်က္ကို ျပန္လည္ဖတ္ရႈရသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည္။ ေခတ္သစ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိေတြ႔မႈအနံ႔အသက္မ်ဳိးပင္ မပါ၀င္ၾကပါ။
ေဒးဗစ္ စတိန္းဘာ့ဂ္ (David Steinberg) ေရးသည့္ “ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တရား၀င္ျဖစ္မႈျပႆနာ (Legitimacy of Burma-Myanmar)” အခန္းသည္လည္း ဤအေၾကာင္းအရာကိုပင္ အက်ယ္ေရးသားထားသည့္ မၾကာေသးခင္ကမွ ထုတ္ေ၀ခဲ့ ေသာ သူ၏စာအုပ္ကို ျပန္၍အခ်ဳပ္ေရး ေဖာ္ျပထားသည့္ႏွယ္ ရွိေနသည္။ ဖတ္ရသည္မွာလည္း မသြက္မလက္ႏွင့္ ေလးေလး လံလံ ရွိလြန္းလွသည္။
မူတီယာ အလာဂါပါ (Muttiah Allagapa) ၏ တရား၀င္ျဖစ္မႈဆိုင္ရာ စံထားသတ္မွတ္ခ်က္ အဆင့္ (၄) ဆင့္ကို အသံုးျပဳ ထားၿပီး အဆင့္ (၃) ျဖစ္ေသာ လူထုမ်ားသို႔ ကုန္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ား ေထာက္ပံ့ေပးရာတြင္ ေလ်ာ္ကန္ေသာ အဆင့္မ်ားရွိမႈ အပုိင္း၌မူ စတိန္းဘာ့ဂ္က ျမန္မာစစ္အစိုးရသည္ အေနာက္တိုင္းစံႏႈန္းႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ အရည္အခ်င္း မျပည့္မီ ေသာ္လည္း အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ား (လမ္း၊ တံတား၊ ေရကာတာမ်ား) တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ခဲ့ေသာ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားမွာ “ျဖစ္အပ္သည့္ အတိုင္းအတာ မေရာက္လွ်င္ေသာ္မွ အသိအမွတ္ျပဳဖြယ္ရွိသည္”ဟု ေစာဒက တက္ထားပါသည္။
စတိန္းဘာ့ဂ္က အခေၾကးေငြမရေသာ ဆင့္ဆိုလုပ္အားကိစၥ (corvee labour) ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာသတင္းမ်ားကို ကိုးကား ၫႊန္းဆိုခဲ့ေသးသည္။ ဤေနရာ၌ သူဆိုလိုသည္ကို မိမိယူဆသည္မွာ ျပည္သူမ်ားကို ေသနတ္ႏွင့္ေထာက္ စုစည္းေမာင္း ႏွင္၍ အၾကမ္းဖက္မည္ဟူေသာ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားႏွင့္ လမ္းမ်ားေဖာက္ေစျခင္း၊ စစ္တပ္အတြက္ ေျမျမဳပ္ မိုင္းရွင္းေပးရျခင္း ကိစၥမ်ားကို ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ဤကိစၥမ်ားကို အျခားေသာသူမ်ားက “အဓမၼလုပ္အား ခိုင္းေစမႈ”ဟု ေခၚဆို ေၾကာင္းလည္း သူသေဘာေပါက္ထားရန္ လိုအပ္လိမ့္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ သူက သတိႀကီးႀကီးျဖင့္ လြန္စြာဂရုစိုက္ ေရြးခ်ယ္ သံုးထားေသာ အေႏွာင့္အသြားလြတ္မည့္ ေ၀ါဟာရမ်ဳိးသည္ တိုင္းျပည္အတြင္း စစ္ခင္းေနၾကသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု မ်ား၏ တရား၀င္ျဖစ္မႈဆိုင္ရာကိစၥမ်ားကို ရွင္းလင္းေဖာ္ျပႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါ။
ေရာဘတ္ အိပ္ခ်္ ေတလာ (Robert H Taylor) ေရးသားေသာ ျမန္မာ-ၿဗိတိသွ်ဆက္ဆံေရးအေၾကာင္းမွာ စိတ္ပ်က္ဖြယ္ ထပ္ေက်ာ့သုေတသန အစုအပံုမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ဤလိုစာတမ္းမ်ဳိးကို သက္သက္ညႇာညႇာေခၚဆို နာမည္ေပးရမည္ဆိုလွ်င္ျဖင့္ မိုက္ကရိုေ၀့ဖ္စက္ျဖင့္ ဟင္းအလြယ္ခ်က္တတ္သည့္ ျမန္မာျပည္အေၾကာင္း ထမင္းခ်က္ပညာရွိဟုသာ ေခၚရန္သင့္ပါလိမ့္ မည္။ အလားတူပင္ ေက နီမိုတို (Kei Nemoto) ၏ ျမန္မာ-ဂ်ပန္ဆက္ဆံေရးသည္လည္း အလြန္ေယဘုယ်က်လြန္းၿပီး အတြင္းသားမပါလွပါ။ ထို႔အျပင္ ၿပီးစလြယ္ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္အနည္းအက်ဥ္းမွ်ျဖင့္ ကုိးကားေရးသားထားပါေသးသည္။
ဤသို႔အတြင္းသား မပါလွေသာ အတိတ္ကိုျပန္ေျပာေသာ စာအုပ္၏အားသာခ်က္အျဖစ္ ေဖာ္ျပရန္အခ်ဳိ႕လည္း ရွိပါေသး သည္။ ေဖာ္ျပရမည္ဆိုလွ်င္ ေက်ာ္ရင္လိႈင္၏ “ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အဖြဲ႔အစည္း၊ အသင္းအပင္းႏွင့္ လုပ္ကိုင္ေနထိုင္မႈဘ၀ (Associational Life in Burma/ Myanmar) ”က်မွသာ ေကာင္းကြက္ကို စေတြ႔ရပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အပိုင္းမဟုတ္သည့္ လူမႈအရပ္ဘက္အသင္းအဖြဲ႔မ်ား၏ အသံုး၀င္လွေသာ သမိုင္းကို ေတြ႔ရၿပီး ၎တို႔က ႏိုင္ငံေတာ္အပိုင္းကို စိန္ေခၚကာ ျမန္မာ လူမႈအဖြဲ႔အစည္း၏ စရိုက္လကၡဏာအမွန္ကို ထိန္းသိမ္းထားၾကပံု၊ ေထြျပားစြာ တည္ရွိျဖစ္ေပၚေနပံုကို ေတြ႔ၾကရပါသည္။ ေက်ာ္ရင္လိႈင္က အေသးစိတ္သမိုင္းအခ်က္အလက္မ်ားမွ ဆြဲထုတ္ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး သူ၏တင္ျပခ်က္မ်ားကို ခိုင္လံုေစရန္ အင္တာဗ်ဴးမ်ားျဖင့္လည္း ျဖည့္စြက္ထားပါသည္။ ဤအခန္းတြင္ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားသည္ ျမန္မာမ်ားမွျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံျခားသား မ်ားမွျဖစ္ေစ ပို၍သုေတသနျပဳျဖည့္ဆည္းသင့္သည့္ ေခါင္းစဥ္အေၾကာင္းအရာလည္း ျဖစ္ပါသည္။
တင္ေမာင္ေမာင္သန္းေရးသားေသာ လူသားလံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ စိန္ေခၚခ်က္ျပႆနာမ်ား စာတမ္းမွာလည္း ျပည့္စံု၍ အထူး အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အစိုးရ၏ အျမင္၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ အျမင္၊ ျပည္ပေရာက္ အတိုက္အခံ အင္အားစုမ်ား၏အျမင္ စသျဖင့္ ခ်ိန္ညိႇမွ်တစြာ ေဖာ္ျပထားသည္ကို ရွားရွားပါးပါး ေတြ႔ရပါသည္။ ထို႔အျပင္ ဤေရးသားေဖာ္ ျပခ်က္သည္ ျမန္မာျပည္သူမ်ားခံစားေနၾကရေသာ လူမႈဒုကၡအေပါင္းကို ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားအတြင္းသို႔ ဆြဲသြင္း ရန္ ႀကိဳးပမ္းလာေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္တခုလည္း အနည္းဆံုး ျဖစ္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ဤအခန္း ၂ ခန္းသည္သာ စာအုပ္၏ အဓိကက်ေသာ တင္ျပခ်က္မ်ားျဖစ္ၿပီး ၎စာတမ္းမ်ားပါေနေသာေၾကာင့္သာ ၀ယ္သိမ္းထားသင့္ေသာစာတအုပ္ျဖစ္လာ ေစပါသည္။
ေနာက္ပိုင္းအခန္းမ်ားတြင္ ကာလၾကာရွည္ဖိႏွိပ္ခ်ဳိးႏွိမ္ထားခံရေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုမ်ား၏အသံကို ႏိုင္ငံေတာ္၊ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္း အယူအဆႏွင့္ယွဥ္၍ တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ရပ္ရြာအတြင္း စီမံခန္႔ခြဲမႈလုပ္ငန္းမ်ား၏ အက်ဳိးျဖစ္ပံုကိုလည္း ေဖာ္ျပ ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ အလန္ေစာဦးက ရန္ကုန္ေနကရင္လူထုမ်ား၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္ေပၚလာေစေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ ခ်က္မ်ားကို အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အလားတူ ဂ်နန္ လာေထာ္ကလည္း ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားဖြဲ႔စည္းထားေသာ “ရွာလံု ေဖာင္ေဒးရွင္း”အေၾကာင္းႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ၎၏ အခန္းက႑ကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။
ဤေဖာ္ျပခ်က္မ်ားသည္ အလ်င္စလိုထုတ္လာေသာ ေဖာ္ျပသံုးသပ္ခ်က္မ်ားျဖစ္ၿပီး စာတမ္း ၂ ေစာင္လံုးက လက္ခံႏိုင္ဖြယ္ တင္ျပခ်က္မ်ားကို ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။ ဤအျမင္မ်ားသည္ နယ္စပ္ႏွင့္ ျပည္ပရွိ အတိုက္အခံမ်ား၏ အျမင္မ်ားႏွင့္ တူညီမႈ ရွိေနၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဆင္းရဲမြဲေတမႈႀကီးထြားေနေသာအေျခအေနႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း ယံုၾကည္မႈကင္းမဲ့ေန ၾကေသာ အေျခအေနပေပ်ာက္ေစရန္ အေျဖအျဖစ္ အနာဂတ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ စုေပါင္းညိႇႏိႈင္းနည္းကို သံုးရန္ လိုမည္ဟုလည္း ေဖာ္ျပခဲ့ ၾကပါသည္။
စိုင္းခမ္းမုန္းက ရွမ္းျပည္နယ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ တင္ျပလာသည္။ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာ ရႈပ္ေထြး မသဲမကြဲျမင္ေနရေသာ အေျခအေနမ်ားအၿပီးမွ ေပၚထြက္လာျခင္းျဖစ္၍ မ်ားစြာႀကိဳဆိုဖြယ္ျဖစ္ေသာ္လည္း ကံမေကာင္းအေၾကာင္းမလွစြာပင္ ထင္သည့္အတိုင္း မျဖစ္ခဲ့။ ၀ႏွင့္ ကိုးကန္႔ေဒသမ်ား အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးၿပီးေနာက္ပိုင္း အေျခအေနကိုသာ ပို၍ အေလးေပး ေဖာ္ျပထားခဲ့ၿပီး ရွမ္းျပည္နယ္၏ ရႈပ္ေထြးမ်ားျပားလွေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား အေျခအေနႏွင့္ မၿပီးမစီးႏိုင္ ပဋိပကၡမ်ား အေၾကာင္းကိုမူ မွ်တေအာင္ သံုးသပ္ေဖာ္ျပမႈအနည္းငယ္သာ ေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။
စာတည္းျဖတ္သူ ပညာရွင္ ၂ ဦးကလည္း ဤေရြးခ်ယ္ေဖာ္ျပထားေသာ စာစုေပါင္းကို ဦးတည္ခ်က္ဆံုရပ္တခုသို႔ေရာက္ေစ ရန္ ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္ေရးအတြက္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ပါသည္။ ထို႔အျပင္ မၾကာခဏဆိုသလို သဒၵါအထားအသိုႏွင့္ အျခားအမွား မ်ားကိုလည္း ေတြ႔ၾကရပါေသးသည္။ ဥပမာအားျဖင့္- ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို “ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေသာ ဒီမိုကေရစီ ဘက္ေတာ္သား” ဟု ေဖာ္ျပျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ (ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဤသို႔ေသာဥပေဒျပဌာန္းခ်က္ရွိသည္ဟု မိမိ မထင္ပါ) ထို႔အျပင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ႏိုဘဲလ္ဆုရေသာခုႏွစ္ကိုလည္း ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အမွန္မွာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ျဖစ္ပါသည္။
အမွန္ေျပာရလွ်င္ ဤစာတမ္းေပါင္းခ်ဳပ္သည္ ေနာက္ဆံုးအခန္းမ်ား၌ ၎၏အႏွစ္သာရ ေပ်ာက္သြားသည္ဟု ဆိုရပါလိမ့္ မည္။
ခင္ေဇာ္၀င္း၏ စိတ္အလိုလိုက္၍ ေရွ႕ေနာက္မညီေသာ၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈကို ဆန္႔က်င္ေဖာ္ျပထားေသာ ထိုးဇာတ္သဖြယ္ စာတမ္းမွာ စီးပြားေရးပညာသေဘာအရ ေမးခြန္းမ်ားစြာ က်န္ရွိပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈကို အဓိကထားသည့္ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒဘက္ ကဲလြန္းေနၿပီး (ႏိုင္ငံျခားသားမုန္းတီးေရးဘက္သို႔ပင္ ယိမ္းေနသည့္သေဘာ ရွိေနပါသည္။) စြန္႔စား ေရးကဲေသာ ပညာရွိပ႑ိတ္၏ေဟာခ်က္သဖြယ္ ျဖစ္ေနသည္။ ငါ့စကားႏြားရ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရထားသေယာင္ ဟန္ေဆာင္ ေနသည္ဟုထင္ျမင္မိပါသည္။
ဤသို႔ၾကမ္းတမ္းျပင္းထန္သည့္ စကားလုံးမ်ားက ညေနစာစားပြဲတြင္ ရွည္လ်ားစြာ စကားေကာင္းေျပာဆိုေျပလည္လာၾကၿပီး မွ အဆံုးတြင္ ျငင္းခုန္မႈတခ်ဳိ႕ေၾကာင့္ ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ အဆံုးသတ္ရလိုက္ပံုမ်ဳိး၊ ေနာက္တေန႔မွ ေနာင္တျပန္ရေနရမည့္ အျဖစ္မ်ဳိးႏွင့္ ဆင္တူေနပါသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ဤအခန္း၏ ခ်ဳိ႕ယြင္းအားနည္းခ်က္တခုတည္းေၾကာင့္ မဟုတ္ပါ။ အျခား အားနည္းခ်က္မ်ားေၾကာင့္လည္း ဤစာအုပ္သည္ ေနာက္ဆံုး အျပည့္အစံုမတင္ျပႏိုင္သည့္ တ၀က္ တပ်က္ စုေဆာင္းထား ရသည့္ အိုင္ဒီယာမ်ားကို ၿပီးစလြယ္လႊတ္လိုက္ရသည့္ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါသည္။
၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လထုတ္ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္းမွ David Scott Mathieson ေရးသားေသာ A Half-Stocked Marketplace of Ideas ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပပါသည္။
ေဒးဗစ္စေကာ့ မက္သီဆင္သည္ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ လူ႔အခြင့္အေရးေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ (Human Rights Watch) တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရာ အၾကံေပးအျဖစ္ တာ၀န္ယူေနသူ ျဖစ္ပါသည္။
တ၀က္တပ်က္ အိုင္ဒီယာမ်ား
ေဒးဗစ္ စေကာ့ မက္သီဆင္ ဇူလိုင္ ၁၉၊ ၂၀၀၇
ဤစာအုပ္က ျမန္မာႏိုင္ငံ၏လက္ငင္းအေျခအေနကို ေဖာ္ျပရံုထက္ေတာ့ ေက်ာ္လြန္သည္။ ေခတ္သစ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အတြက္ မွတ္တိုင္တခုေတာ့ ျဖစ္လိမ့္မည္ဟု ယူဆရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ပတ္သက္၍ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေ၀ဖန္ ပိုင္းျခား သံုးသပ္ ထုတ္ေ၀မႈမ်ားသည္ အျပည့္အစံုမျဖစ္ႏိုင္လွ်င္ေသာ္မွ အလြန္ငတ္မြတ္ရွားပါးေနေသာအခ်ိန္တြင္ ထမင္းေရ တခြက္ကဲ့သို႔ အေရးပါတန္ဖိုးရွိသည္ဟု ဆိုရေပလိမ့္မည္။ တကယ္ေတာ့ ဤႏိုင္ငံမွ မ်ားစြာႂကြယ္၀လွေသာ အသိသုတမ်ား ပို၍ ထုတ္ေ၀သင့္ေသာ အခ်ိန္လည္း ျဖစ္သည္။
အန္ ဂဲနက္ဆန္ (N. Ganesan) ႏွင့္ ေက်ာ္ရင္လိႈင္တို႔ ပူးတြဲတည္းျဖတ္ထုတ္ေ၀ေသာ “ျမန္မာႏိုင္ငံ၊ ႏိုင္ငံေတာ္၊ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးေရးရာ (Myanmar: State, Society and Ethnicity)” ဟူေသာ စာတမ္းမ်ား စုစည္း ထုတ္ေ၀မႈစာအုပ္က ဤပညာရပ္ဆိုင္ရာစာေပမ်ား စာရင္း၏လိုအပ္ခ်က္ကို ထပ္မံ ျဖည့္ဆီးေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္လည္း ၀မ္းနည္းစိတ္မေကာင္းဖြယ္ရာပင္။ အေျခခံ လိုအပ္ ေသာအဟာရဓာတ္ကိုေတာ့ ေပးႏိုင္ပါသည္။ သို႔ေသာ္လည္း ပညာရပ္ပိုင္း ဆိုင္ရာငတ္မြတ္ ေတာင့္တေနမႈအတြက္ အာသာမေျပေစပါဟု ဆိုရပါလိမ့္မည္။
ဤစာတမ္းမ်ားက ၂၀၀၅ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပေသာ ဟီရိုရွီးမား ၿငိမ္းခ်မ္းေရးသိပၸံ (Hiroshima Peace Institute) ၏ ေဆြးေႏြးပြဲတြင္ တင္ျပခ်က္မ်ားကို စုစည္းထား ျခင္းျဖစ္ၿပီး မွတ္သားဖြယ္ ထူးျခားသည့္ ထပ္မံၫႊန္းဆိုအၾကံျပဳဖြယ္ အခ်က္အခ်ဳိ႕ကို ထပ္မံျဖည့္စြက္ထားပါသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ဤစာအုပ္က အတြင္းသား အႏွစ္သာရကို ေပးမည္ဟု ကတိက၀တ္ျပဳေဖာ္ျပေသာ္လည္း ေနာက္ဆံုး ထူးမျခားနား ဖန္တရာ ေတေနေသာ ၿငီးေငြ႔ဖြယ္တင္ျပခ်က္မ်ားႏွင့္သာ ျပည့္ေနၿပီး ေခ်းငွားထားေသာ သုေတသနျပဳခ်က္မ်ားႏွင့္ ေပါင္းစည္း၍ ျခံဳငံုေကာက္ခ်က္ဆြဲမႈမ်ားကိုသာေပးႏိုင္သည့္ စာအုပ္တြဲမ်ားအပံုထဲသို႔ ေနာက္ထပ္ တအုပ္အျဖစ္ ထပ္မံတိုးလာေစပါေတာ့သည္။
အန္ ဂဲနက္ဆန္ေရးေသာ “အေရွ႕ေတာင္အာရွေဒသရွိ ႏိုင္ငံေတာ္ႏွင့္ လူမႈအသိုင္းအ၀န္း ဆက္ဆံေရးမ်ား(State- Society Relations in Southeast Asia) ” စာတမ္းႏွင့္ ေရခ်ယ္ ဆပ္ဖ္မင္း (Rachel Safman) ေရးသားေသာ “ပင္မအေရွ႕ေတာင္ အာရွေဒသမွ လူနည္းစုမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရး (Minorities and State-building in Mainland Southeast Asia)” စာတမ္းတို႔က ျမန္မာႏိုင္ငံကို ပို၍က်ယ္ျပန္႔ေသာ ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးျငင္းခုန္မႈမ်ားျဖစ္သည့္ ဗဟိုခ်က္မ ႏွင့္ အစြန္အဖ်ား ဆက္ဆံေရးကိစၥမ်ားႏွင့္ ခ်ိတ္ဆက္၍တင္ျပႏိုင္ရန္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တည္ေဆာက္ေရးတြင္ ၾကံဳေတြ႔ရမည့္ စိန္ေခၚခ်က္ျပႆနာမ်ားအား တင္ျပႏိုင္ရန္ ႀကိဳးပမ္းထားသည့္ စာတမ္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။
သို႔ေသာ္ ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွစြာပင္ ဤစာတမ္းမ်ားတြင္ အသစ္တင္ျပခ်က္မ်ားမပါရွိဘဲ ၁၉၉၂ ခု ၀န္းက်င္က ဘြဲ႔လြန္ေက်ာင္းသား တဦး၏ စာေပေ၀ဖန္ခ်က္ကို ျပန္လည္ဖတ္ရႈရသကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသည္။ ေခတ္သစ္ပညာရပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ထိေတြ႔မႈအနံ႔အသက္မ်ဳိးပင္ မပါ၀င္ၾကပါ။
ေဒးဗစ္ စတိန္းဘာ့ဂ္ (David Steinberg) ေရးသည့္ “ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ တရား၀င္ျဖစ္မႈျပႆနာ (Legitimacy of Burma-Myanmar)” အခန္းသည္လည္း ဤအေၾကာင္းအရာကိုပင္ အက်ယ္ေရးသားထားသည့္ မၾကာေသးခင္ကမွ ထုတ္ေ၀ခဲ့ ေသာ သူ၏စာအုပ္ကို ျပန္၍အခ်ဳပ္ေရး ေဖာ္ျပထားသည့္ႏွယ္ ရွိေနသည္။ ဖတ္ရသည္မွာလည္း မသြက္မလက္ႏွင့္ ေလးေလး လံလံ ရွိလြန္းလွသည္။
မူတီယာ အလာဂါပါ (Muttiah Allagapa) ၏ တရား၀င္ျဖစ္မႈဆိုင္ရာ စံထားသတ္မွတ္ခ်က္ အဆင့္ (၄) ဆင့္ကို အသံုးျပဳ ထားၿပီး အဆင့္ (၃) ျဖစ္ေသာ လူထုမ်ားသို႔ ကုန္ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ား ေထာက္ပံ့ေပးရာတြင္ ေလ်ာ္ကန္ေသာ အဆင့္မ်ားရွိမႈ အပုိင္း၌မူ စတိန္းဘာ့ဂ္က ျမန္မာစစ္အစိုးရသည္ အေနာက္တိုင္းစံႏႈန္းႏွင့္ ယွဥ္လွ်င္ အရည္အခ်င္း မျပည့္မီ ေသာ္လည္း အေျခခံအေဆာက္အဦမ်ား (လမ္း၊ တံတား၊ ေရကာတာမ်ား) တည္ေဆာက္ေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္ခဲ့ေသာ ေအာင္ျမင္မႈမ်ားမွာ “ျဖစ္အပ္သည့္ အတိုင္းအတာ မေရာက္လွ်င္ေသာ္မွ အသိအမွတ္ျပဳဖြယ္ရွိသည္”ဟု ေစာဒက တက္ထားပါသည္။
စတိန္းဘာ့ဂ္က အခေၾကးေငြမရေသာ ဆင့္ဆိုလုပ္အားကိစၥ (corvee labour) ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာသတင္းမ်ားကို ကိုးကား ၫႊန္းဆိုခဲ့ေသးသည္။ ဤေနရာ၌ သူဆိုလိုသည္ကို မိမိယူဆသည္မွာ ျပည္သူမ်ားကို ေသနတ္ႏွင့္ေထာက္ စုစည္းေမာင္း ႏွင္၍ အၾကမ္းဖက္မည္ဟူေသာ ၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ားႏွင့္ လမ္းမ်ားေဖာက္ေစျခင္း၊ စစ္တပ္အတြက္ ေျမျမဳပ္ မိုင္းရွင္းေပးရျခင္း ကိစၥမ်ားကို ဆိုလိုျခင္း ျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ဤကိစၥမ်ားကို အျခားေသာသူမ်ားက “အဓမၼလုပ္အား ခိုင္းေစမႈ”ဟု ေခၚဆို ေၾကာင္းလည္း သူသေဘာေပါက္ထားရန္ လိုအပ္လိမ့္မည္ ျဖစ္ပါသည္။ သူက သတိႀကီးႀကီးျဖင့္ လြန္စြာဂရုစိုက္ ေရြးခ်ယ္ သံုးထားေသာ အေႏွာင့္အသြားလြတ္မည့္ ေ၀ါဟာရမ်ဳိးသည္ တိုင္းျပည္အတြင္း စစ္ခင္းေနၾကသည့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု မ်ား၏ တရား၀င္ျဖစ္မႈဆိုင္ရာကိစၥမ်ားကို ရွင္းလင္းေဖာ္ျပႏိုင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါ။
ေရာဘတ္ အိပ္ခ်္ ေတလာ (Robert H Taylor) ေရးသားေသာ ျမန္မာ-ၿဗိတိသွ်ဆက္ဆံေရးအေၾကာင္းမွာ စိတ္ပ်က္ဖြယ္ ထပ္ေက်ာ့သုေတသန အစုအပံုမ်ဳိးျဖစ္သည္။ ဤလိုစာတမ္းမ်ဳိးကို သက္သက္ညႇာညႇာေခၚဆို နာမည္ေပးရမည္ဆိုလွ်င္ျဖင့္ မိုက္ကရိုေ၀့ဖ္စက္ျဖင့္ ဟင္းအလြယ္ခ်က္တတ္သည့္ ျမန္မာျပည္အေၾကာင္း ထမင္းခ်က္ပညာရွိဟုသာ ေခၚရန္သင့္ပါလိမ့္ မည္။ အလားတူပင္ ေက နီမိုတို (Kei Nemoto) ၏ ျမန္မာ-ဂ်ပန္ဆက္ဆံေရးသည္လည္း အလြန္ေယဘုယ်က်လြန္းၿပီး အတြင္းသားမပါလွပါ။ ထို႔အျပင္ ၿပီးစလြယ္ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္အနည္းအက်ဥ္းမွ်ျဖင့္ ကုိးကားေရးသားထားပါေသးသည္။
ဤသို႔အတြင္းသား မပါလွေသာ အတိတ္ကိုျပန္ေျပာေသာ စာအုပ္၏အားသာခ်က္အျဖစ္ ေဖာ္ျပရန္အခ်ဳိ႕လည္း ရွိပါေသး သည္။ ေဖာ္ျပရမည္ဆိုလွ်င္ ေက်ာ္ရင္လိႈင္၏ “ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အဖြဲ႔အစည္း၊ အသင္းအပင္းႏွင့္ လုပ္ကိုင္ေနထိုင္မႈဘ၀ (Associational Life in Burma/ Myanmar) ”က်မွသာ ေကာင္းကြက္ကို စေတြ႔ရပါသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အပိုင္းမဟုတ္သည့္ လူမႈအရပ္ဘက္အသင္းအဖြဲ႔မ်ား၏ အသံုး၀င္လွေသာ သမိုင္းကို ေတြ႔ရၿပီး ၎တို႔က ႏိုင္ငံေတာ္အပိုင္းကို စိန္ေခၚကာ ျမန္မာ လူမႈအဖြဲ႔အစည္း၏ စရိုက္လကၡဏာအမွန္ကို ထိန္းသိမ္းထားၾကပံု၊ ေထြျပားစြာ တည္ရွိျဖစ္ေပၚေနပံုကို ေတြ႔ၾကရပါသည္။ ေက်ာ္ရင္လိႈင္က အေသးစိတ္သမိုင္းအခ်က္အလက္မ်ားမွ ဆြဲထုတ္ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီး သူ၏တင္ျပခ်က္မ်ားကို ခိုင္လံုေစရန္ အင္တာဗ်ဴးမ်ားျဖင့္လည္း ျဖည့္စြက္ထားပါသည္။ ဤအခန္းတြင္ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားသည္ ျမန္မာမ်ားမွျဖစ္ေစ၊ ႏိုင္ငံျခားသား မ်ားမွျဖစ္ေစ ပို၍သုေတသနျပဳျဖည့္ဆည္းသင့္သည့္ ေခါင္းစဥ္အေၾကာင္းအရာလည္း ျဖစ္ပါသည္။
တင္ေမာင္ေမာင္သန္းေရးသားေသာ လူသားလံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ စိန္ေခၚခ်က္ျပႆနာမ်ား စာတမ္းမွာလည္း ျပည့္စံု၍ အထူး အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အစိုးရ၏ အျမင္၊ ႏိုင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ အျမင္၊ ျပည္ပေရာက္ အတိုက္အခံ အင္အားစုမ်ား၏အျမင္ စသျဖင့္ ခ်ိန္ညိႇမွ်တစြာ ေဖာ္ျပထားသည္ကို ရွားရွားပါးပါး ေတြ႔ရပါသည္။ ထို႔အျပင္ ဤေရးသားေဖာ္ ျပခ်က္သည္ ျမန္မာျပည္သူမ်ားခံစားေနၾကရေသာ လူမႈဒုကၡအေပါင္းကို ပညာရပ္ဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲမ်ားအတြင္းသို႔ ဆြဲသြင္း ရန္ ႀကိဳးပမ္းလာေသာ ေဆာင္ရြက္ခ်က္တခုလည္း အနည္းဆံုး ျဖစ္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။ ဤအခန္း ၂ ခန္းသည္သာ စာအုပ္၏ အဓိကက်ေသာ တင္ျပခ်က္မ်ားျဖစ္ၿပီး ၎စာတမ္းမ်ားပါေနေသာေၾကာင့္သာ ၀ယ္သိမ္းထားသင့္ေသာစာတအုပ္ျဖစ္လာ ေစပါသည္။
ေနာက္ပိုင္းအခန္းမ်ားတြင္ ကာလၾကာရွည္ဖိႏွိပ္ခ်ဳိးႏွိမ္ထားခံရေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစုမ်ား၏အသံကို ႏိုင္ငံေတာ္၊ လူမႈ အဖြဲ႔အစည္း အယူအဆႏွင့္ယွဥ္၍ တင္ျပခဲ့ပါသည္။ ရပ္ရြာအတြင္း စီမံခန္႔ခြဲမႈလုပ္ငန္းမ်ား၏ အက်ဳိးျဖစ္ပံုကိုလည္း ေဖာ္ျပ ႏိုင္ခဲ့ပါသည္။ အလန္ေစာဦးက ရန္ကုန္ေနကရင္လူထုမ်ား၏ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ျဖစ္ေပၚလာေစေရးအတြက္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ ခ်က္မ်ားကို အေသးစိတ္ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အလားတူ ဂ်နန္ လာေထာ္ကလည္း ကခ်င္လူမ်ဳိးမ်ားဖြဲ႔စည္းထားေသာ “ရွာလံု ေဖာင္ေဒးရွင္း”အေၾကာင္းႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္အတြင္း ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေဆြးေႏြးပြဲမ်ားႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ၎၏ အခန္းက႑ကို ေဖာ္ျပခဲ့ပါသည္။
ဤေဖာ္ျပခ်က္မ်ားသည္ အလ်င္စလိုထုတ္လာေသာ ေဖာ္ျပသံုးသပ္ခ်က္မ်ားျဖစ္ၿပီး စာတမ္း ၂ ေစာင္လံုးက လက္ခံႏိုင္ဖြယ္ တင္ျပခ်က္မ်ားကို ျပဳခဲ့ၾကပါသည္။ ဤအျမင္မ်ားသည္ နယ္စပ္ႏွင့္ ျပည္ပရွိ အတိုက္အခံမ်ား၏ အျမင္မ်ားႏွင့္ တူညီမႈ ရွိေနၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဆင္းရဲမြဲေတမႈႀကီးထြားေနေသာအေျခအေနႏွင့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းအတြင္း ယံုၾကည္မႈကင္းမဲ့ေန ၾကေသာ အေျခအေနပေပ်ာက္ေစရန္ အေျဖအျဖစ္ အနာဂတ္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ စုေပါင္းညိႇႏိႈင္းနည္းကို သံုးရန္ လိုမည္ဟုလည္း ေဖာ္ျပခဲ့ ၾကပါသည္။
စိုင္းခမ္းမုန္းက ရွမ္းျပည္နယ္ႏွင့္ပတ္သက္၍ တင္ျပလာသည္။ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာ ရႈပ္ေထြး မသဲမကြဲျမင္ေနရေသာ အေျခအေနမ်ားအၿပီးမွ ေပၚထြက္လာျခင္းျဖစ္၍ မ်ားစြာႀကိဳဆိုဖြယ္ျဖစ္ေသာ္လည္း ကံမေကာင္းအေၾကာင္းမလွစြာပင္ ထင္သည့္အတိုင္း မျဖစ္ခဲ့။ ၀ႏွင့္ ကိုးကန္႔ေဒသမ်ား အပစ္အခတ္ရပ္စဲေရးၿပီးေနာက္ပိုင္း အေျခအေနကိုသာ ပို၍ အေလးေပး ေဖာ္ျပထားခဲ့ၿပီး ရွမ္းျပည္နယ္၏ ရႈပ္ေထြးမ်ားျပားလွေသာ တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား အေျခအေနႏွင့္ မၿပီးမစီးႏိုင္ ပဋိပကၡမ်ား အေၾကာင္းကိုမူ မွ်တေအာင္ သံုးသပ္ေဖာ္ျပမႈအနည္းငယ္သာ ေတြ႔ခဲ့ရပါသည္။
စာတည္းျဖတ္သူ ပညာရွင္ ၂ ဦးကလည္း ဤေရြးခ်ယ္ေဖာ္ျပထားေသာ စာစုေပါင္းကို ဦးတည္ခ်က္ဆံုရပ္တခုသို႔ေရာက္ေစ ရန္ ေဆာင္ၾကဥ္းေပးႏိုင္ေရးအတြက္ ပ်က္ကြက္ခဲ့ပါသည္။ ထို႔အျပင္ မၾကာခဏဆိုသလို သဒၵါအထားအသိုႏွင့္ အျခားအမွား မ်ားကိုလည္း ေတြ႔ၾကရပါေသးသည္။ ဥပမာအားျဖင့္- ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို “ျပစ္မႈက်ဴးလြန္ေသာ ဒီမိုကေရစီ ဘက္ေတာ္သား” ဟု ေဖာ္ျပျခင္းမ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ (ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ ဤသို႔ေသာဥပေဒျပဌာန္းခ်က္ရွိသည္ဟု မိမိ မထင္ပါ) ထို႔အျပင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ႏိုဘဲလ္ဆုရေသာခုႏွစ္ကိုလည္း ၁၉၉၅ ခုႏွစ္ဟု ေဖာ္ျပထားပါသည္။ အမွန္မွာ ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ျဖစ္ပါသည္။
အမွန္ေျပာရလွ်င္ ဤစာတမ္းေပါင္းခ်ဳပ္သည္ ေနာက္ဆံုးအခန္းမ်ား၌ ၎၏အႏွစ္သာရ ေပ်ာက္သြားသည္ဟု ဆိုရပါလိမ့္ မည္။
ခင္ေဇာ္၀င္း၏ စိတ္အလိုလိုက္၍ ေရွ႕ေနာက္မညီေသာ၊ စီးပြားေရး ပိတ္ဆို႔အေရးယူမႈကို ဆန္႔က်င္ေဖာ္ျပထားေသာ ထိုးဇာတ္သဖြယ္ စာတမ္းမွာ စီးပြားေရးပညာသေဘာအရ ေမးခြန္းမ်ားစြာ က်န္ရွိပါသည္။ ယဥ္ေက်းမႈကို အဓိကထားသည့္ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒဘက္ ကဲလြန္းေနၿပီး (ႏိုင္ငံျခားသားမုန္းတီးေရးဘက္သို႔ပင္ ယိမ္းေနသည့္သေဘာ ရွိေနပါသည္။) စြန္႔စား ေရးကဲေသာ ပညာရွိပ႑ိတ္၏ေဟာခ်က္သဖြယ္ ျဖစ္ေနသည္။ ငါ့စကားႏြားရ ေျပာေရးဆိုခြင့္ရထားသေယာင္ ဟန္ေဆာင္ ေနသည္ဟုထင္ျမင္မိပါသည္။
ဤသို႔ၾကမ္းတမ္းျပင္းထန္သည့္ စကားလုံးမ်ားက ညေနစာစားပြဲတြင္ ရွည္လ်ားစြာ စကားေကာင္းေျပာဆိုေျပလည္လာၾကၿပီး မွ အဆံုးတြင္ ျငင္းခုန္မႈတခ်ဳိ႕ေၾကာင့္ ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ အဆံုးသတ္ရလိုက္ပံုမ်ဳိး၊ ေနာက္တေန႔မွ ေနာင္တျပန္ရေနရမည့္ အျဖစ္မ်ဳိးႏွင့္ ဆင္တူေနပါသည္။ မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ဤအခန္း၏ ခ်ဳိ႕ယြင္းအားနည္းခ်က္တခုတည္းေၾကာင့္ မဟုတ္ပါ။ အျခား အားနည္းခ်က္မ်ားေၾကာင့္လည္း ဤစာအုပ္သည္ ေနာက္ဆံုး အျပည့္အစံုမတင္ျပႏိုင္သည့္ တ၀က္ တပ်က္ စုေဆာင္းထား ရသည့္ အိုင္ဒီယာမ်ားကို ၿပီးစလြယ္လႊတ္လိုက္ရသည့္ အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္သြားေစခဲ့ပါသည္။
၂၀၀၇ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္လထုတ္ ဧရာ၀တီ မဂၢဇင္းမွ David Scott Mathieson ေရးသားေသာ A Half-Stocked Marketplace of Ideas ကို ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ျပန္ဆိုေဖာ္ျပပါသည္။
ေဒးဗစ္စေကာ့ မက္သီဆင္သည္ နယူးေယာက္ၿမိဳ႕ အေျခစိုက္ လူ႔အခြင့္အေရးေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးအဖြဲ႔ (Human Rights Watch) တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရာ အၾကံေပးအျဖစ္ တာ၀န္ယူေနသူ ျဖစ္ပါသည္။
No comments:
Post a Comment